بحران آدرنال زمانی رخ می دهد که کورتیزول کافی در بدن وجود نداشته باشد و در مورد نارسایی اولیه آدرنال، آلدوسترون نیز کافی نباشد. این یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد (منبع مطلب).
غدد فوق کلیوی درست در بالای کلیه ها قرار دارند و مسئول تولید هورمونی به نام کورتیزول هستند. کورتیزول به کنترل سطح فشار خون و سطح قند خون کمک می کند و به عنوان بخشی از پاسخ استرس بدن آزاد می شود.
علائم بحران آدرنال
برخی از علائم بحران آدرنال عبارتند از
- فشار خون پایین (هایپوتانسیون)
- شوک هیپوولمیک
- حالت تهوع
- استفراغ
- افت قند خون (هایپوگلیسمی)
- درد شکم / معده
- ضعف
- گیجی
- ضعف
- کما
- سبکی سر
علل بحران آدرنال
بحران آدرنال می تواند به دلایل بی شماری ایجاد شود.
۱. نارسایی اولیه آدرنال
همچنین به عنوان بیماری آدیسون شناخته می شود، این وضعیتی است که در آن کمبود کورتیزول در بدن ناشی از مشکلات مربوط به خود غدد فوق کلیوی است. همچنین اغلب کمبود آلدوسترون وجود دارد – یک هورمون معدنی کورتیکوئید که به تعادل سدیم و پتاسیم در بدن برای کنترل فشار خون کمک می کند.
در نتیجه، عدم وجود آلدوسترون می تواند منجر به افت فشار خون، هیپوناترمی و هایپرکالمی شود که در بحران اولیه آدرنال مشاهده می شود. شرایط بسیاریوجود دارد که می تواند باعث نارسایی اولیه آدرنال شود و برخی از آنها عبارتند از:
- آدرنالیت خودایمنی: شایع ترین علت نارسایی اولیه آدرنال. در آن، سیستم ایمنی به غدد فوق کلیوی حمله می کند و به تدریج آنها را از بین می برد.
- عفونت هایی مانند سل، ایدز و عفونت های قارچی
- سرطانی که از سایر قسمت های بدن به غدد فوق کلیوی گسترش یافته است
- آدرنالکتومی دوطرفه: جراحی که در آن هر دو غده فوق کلیوی برداشته می شود
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: وضعیتی که فرد از بدو تولد به آن مبتلا است که در آن توانایی غدد فوق کلیوی برای تولید هورمون محدود است.
- آدرنومیلونوروپاتی: یک اختلال عصبی ارثی که یکی از علائم شایع آن نارسایی آدرنال است.
۲. نارسایی ثانویه آدرنال
در این شرایط، کمبود کورتیزول در بدن نیز وجود دارد، اما در عوض به دلیل مشکل در غده هیپوفیز ایجاد می شود. غده هیپوفیز معمولاً هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) را تولید می کند که سپس غدد آدرنال را تحریک می کند تا کورتیزول ترشح کنند.
سطح آلدوسترون معمولاً تحت تأثیر قرار نمی گیرد. نارسایی ثانویه آدرنال می تواند به دلیل تعدادی از شرایط ایجاد شود:
- تومور هیپوفیز: رشد غیر طبیعی سلول ها در غده هیپوفیز
- سندرم شیهان: وضعیتی که در آن غده هیپوفیز به دلیل از دست دادن شدید خون در هنگام زایمان آسیب می بیند.
- آسیب و ضربه به سر: ضربه به سر می تواند به غده هیپوفیز آسیب برساند زیرا در مغز قرار دارد.
- بیماری های خود ایمنی
- داروها، از جمله پروژستین ها و مواد مخدر با دوز بالا
افراد مبتلا به نارسایی اولیه آدرنال نسبت به افراد مبتلا به نارسایی ثانویه آدرنال در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بحران آدرنال هستند.
با این حال، با هر دو نوع نارسایی آدرنال، اگر بیماری تشخیص داده نشده باشد یا به درستی مدیریت/درمان نشود، احتمال بحران آدرنال بیشتر است.
۳. قطع مصرف داروهای گلوکوکورتیکوئیدی
اگر برای مدت طولانی از داروهای گلوکوکورتیکوئید استفاده می کنید و به طور ناگهانی مصرف آن را قطع می کنید، در خطر ابتلا به بحران آدرنال نیز هستید.
۴. خونریزی آدرنال
این یک اتفاق نادر است که در آن غده فوق کلیوی (یا هر دو) خونریزی می کند. اینکه دقیقاً چگونه اتفاق می افتد در حال حاضر ناشناخته است، اما فرضیه پزشکی آن را به واکنش غدد آدرنال به استرس ناشی از شرایط و موقعیت هایی مانند سپسیس، سوختگی، تروما و استفاده از داروهای ضد انعقاد مرتبط می داند (منبع مطلب).
دو نوع خونریزی آدرنال وجود دارد: خونریزی یک طرفه آدرنال (که فقط یک غده فوق کلیوی را تحت تأثیر قرار می دهد) و خونریزی دو طرفه آدرنال (هر دو غده را تحت تأثیر قرار می دهد). فقط نوع دو طرفه خونریزی منجر به بحران آدرنال می شود.
در بیشتر موارد، معمولاً یک رویداد برای شروع بحران وجود دارد. بیماری گوارشی می‌تواند باعث ایجاد بحران آدرنال شود و به همین ترتیب می‌تواند عفونت‌ها، استرس فیزیکی، استرس جراحی، استرس عاطفی، کم‌آبی بدن و تصادفات را ایجاد کند.
تشخیص بحران آدرنال
تشخیص بحران آدرنال معمولاً بسیار دشوار است زیرا علائم مشترک با بسیاری از بیماری‌های دیگر مانند سپسیس و شوک قلبی است. این مشکل همچنین با این واقعیت بدتر می شود که این یک وضعیت تهدید کننده زندگی است و هر گونه تاخیر در درمان می تواند کشنده باشد (منبع مطلب).
برخی از آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص بحران آدرنال عبارتند از:
- تست تحریک ACTH: این تست پاسخ غدد فوق کلیوی به تحریک توسط ACTH را اندازه گیری می کند. بررسی می کند که آیا غدد آدرنال با ترشح کورتیزول به ACTH پاسخ مناسبی می دهند یا خیر. ابتدا سطح کورتیزول خون را اندازه گیری می کند، سپس ACTH تزریق می کند و سطح کورتیزول خون را دوباره بررسی می کند.
- سایر آزمایشات خون برای بررسی سطح قند خون، سطح کورتیزول، سطح پتاسیم و سطوح سدیم نیز ممکن است انجام شود.
تشخیص بحران آدرنال در دوران بارداری به دلیل تغییرات زیادی – هورمونی و غیره – که رخ می دهد، پیچیده است. معمولاً، یک پزشک زمانی که علائم یک زن باردار شدید باشد یا با قند خون پایین، هوس نمک یا سطوح پایین سدیم خون همراه باشد، او را مبتلا به بحران آدرنال تشخیص می‌دهد.
اگر مشکوک به بحران آدرنال باشد، درمان نباید به تعویق بیفتد و اغلب قبل از تأیید تشخیص با آزمایش انجام می شود.
درمان
دوزهای بالای هیدروکورتیزون (یک کورتیکواستروئید) درمان اصلی بحران آدرنال است. تجویز هیدروکورتیزون می تواند به صورت داخل وریدی یا عضلانی (از طریق عضله) باشد. مایعات داخل وریدی (IVF) نیز برای کمک به کم آبی و فشار خون پایین داده می شود.
پس از کنترل بحران، درمان عفونت زمینه ای یا شرایطی که باعث بحران آدرنال شده است (در صورت وجود) آغاز می شود.
زندگی با بحران آدرنال
اگر نارسایی آدرنال برای شما تشخیص داده شده است یا در گذشته دچار بحران آدرنال شده‌اید، باید همیشه کارت یا برچسب پزشکی که روی آن نوشته شده است به نارسایی آدرنال دارید، بپوشید یا همراه داشته باشید. به ویژه در حصول اطمینان از دریافت درمان مناسب در صورت تجربه بحران آدرنال مفید است.
به عنوان مثال، اگر در شرایط اورژانسی که بدون کارت یا برچسب به بیمارستان آورده می‌شوید، بیهوش هستید، زمان ارزشمندی برای تشخیص بیماری یا حتی تلاش برای درمان بیماری دیگری با علائم مشابه تلف می‌شود.
طبق دستور پزشک خود، ممکن است لازم باشد برای افزایش مصرف گلوکوکورتیکوئیدها یا دریافت واکسن اورژانسی در مواقعی که در موقعیت‌های استرس شدید قرار می‌گیرید، چه جسمی و چه احساسی، آماده باشید.
اگر کودک شما نارسایی آدرنال دارد، به عنوان والدین، باید مراقب علائم استرس باشید و همیشه آماده باشید تا واکسن اورژانسی گلوکوکورتیکوئیدها انجام دهید یا بر این اساس دوز یا گلوکوکورتیکوئیدهای خوراکی را افزایش دهید.
نکات بیشتر
اگر در معرض خطر بحران آدرنال هستید، بهتر است نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- همیشه گلوکوکورتیکوئید (معمولاً هیدروکورتیزون) روی خود داشته باشید.
- از پزشک خود بخواهید که روش مناسب برای تزریق داخل عضلانی گلوکوکورتیکوئیدها را به شما نشان دهد.
- اگر کودک شما نارسایی آدرنال دارد یا قبلاً دچار بحران آدرنال شده است، مطمئن شوید که معلمان او و همچنین مدیر مدرسه در مواقع اضطراری از این موضوع آگاه هستند.
- در صورت امکان، تأیید کنید که پرستار مدرسه می‌تواند به‌درستی واکسن‌های گلوکوکورتیکوئیدی را در صورت لزوم انجام دهد.
کلام پایانی
بحران آدرنال یک رویداد تهدید کننده زندگی و بالقوه است. اگر به هر شکلی از نارسایی آدرنال دارید، باید مطمئن شوید که شما و اطرافیانتان به اندازه کافی برای بروز احتمالی آن آمادگی دارید. آمادگی در این مواقع در مدیریت هر شرایط اضطراری که ممکن است پیش بیاید، کلیدی است. علاوه بر این، آمادگی شما می تواند به شما کمک کند که مطمئن باشید که سلامت خود را به بهترین شکل ممکن حفظ می کنید.
