زبان سیاه که به عنوان زبان مودار سیاه نیز شناخته می شود، یک بیماری دهانی بی ضرر است که در نتیجه رشد بیش از حد باکتری یا مخمر در دهان ایجاد می شود. علیرغم نام هشدار دهنده آن، این وضعیت به طور کلی نگرانی قابل توجهی را تضمین نمی کند. ظاهر سیاه زبان را می توان به عوامل مختلفی نسبت داد که بهداشت ضعیف دندان یکی از دلایل اصلی آن است. خوشبختانه، درمان این عارضه معمولاً ساده و به راحتی قابل کنترل است.
برای درک بهتر زبان سیاه، دانستن علل زمینه‌ای آن، استراتژی‌های مدیریتی مناسب و زمانی که ممکن است مداخله پزشکی حرفه‌ای لازم باشد، ضروری است. با به دست آوردن درک جامع از این پدیده دهان، افراد می توانند به طور موثر به نگرانی های خود رسیدگی کنند و سلامت دهان و دندان را بهینه حفظ کنند.
چه چیزی باعث سیاهی زبان می شود؟
این پدیده در هر سنی ممکن است رخ دهد اما در افراد مسن بیشتر شایع است. برخی از مطالعات نشان می دهد که ممکن است در بین مردان کمی بیشتر از زنان شایع باشد. با این حال، عواملی مانند عادات سیگار کشیدن و بهداشت دهان و دندان نقش مهمی در ایجاد این بیماری دارند.
زبان سیاه اغلب با بهداشت نامناسب دندان همراه است که می تواند منجر به رشد بیش از حد باکتری ها در سطح زبان شود. این رشد باکتری باعث ایجاد ظاهر سیاه یا قهوه ای مایل به سیاه می شود. با این حال، چندین عامل خطر دیگر وجود دارد که به ایجاد زبان سیاه کمک می کند:
- نوشیدن مقادیر زیاد قهوه یا چای: تانن موجود در این نوشیدنی ها می تواند باعث ایجاد لکه بر روی سطح زبان شود.
- استفاده از تنباکو: سیگار کشیدن و جویدن تنباکو می تواند به دلیل وجود قطران و سایر مواد شیمیایی منجر به تغییر رنگ زبان شود.
- مصرف بیش از حد الکل: الکل، به ویژه مشروبات الکلی تیره مانند شراب قرمز، می تواند به لکه دار شدن زبان کمک کند.
- برخی داروها: برخی داروها، مانند آنتی بیوتیک ها یا عوامل ضد قارچی، ممکن است تعادل باکتریایی در دهان را تغییر دهند و منجر به سیاه شدن زبان شوند.
- دهان شویه هایی با مواد خاصی: برخی از فرمول های دهانشویه حاوی ترکیباتی هستند که می توانند باعث تغییر رنگ زبان شوند.
- کم آبی بدن: کمبود هیدراتاسیون مناسب می تواند منجر به خشکی دهان شود و بر سلامت کلی حفره دهان از جمله ظاهر زبان تأثیر بگذارد.
- مصرف داخل وریدی مواد مخدر: ورود مواد خارجی به جریان خون از طریق وریدی می تواند بر رنگ و بافت زبان تأثیر بگذارد.
- سرطان: برخی از انواع سرطان، به ویژه آنهایی که دهان یا گلو را تحت تاثیر قرار می دهند، ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی باعث تغییر در ظاهر زبان شوند.
- نورالژی سه قلو: این اختلال عصبی می تواند منجر به درد در ناحیه صورت و فک شود که ممکن است به طور غیرمستقیم بر عادات بهداشت دهان و دندان تأثیر بگذارد و به سیاه شدن زبان کمک کند.
- سیستم ایمنی ضعیف: سیستم ایمنی ضعیف ممکن است منجر به عدم تعادل باکتری در دهان شود که منجر به سیاه شدن زبان شود.
- پرتودرمانی: برخی درمان‌های سرطان مانند پرتودرمانی می‌توانند باعث ایجاد تغییراتی در بافت‌های دهان از جمله تغییر رنگ زبان شوند.
- خشکی دهان: عدم تولید بزاق می تواند منجر به افزایش خطر رشد بیش از حد باکتری ها شود و به رشد زبان سیاه کمک کند.
دهانشویه و زبان سیاه
دهانشویه هایی که حاوی پراکسید یا کلرهگزیدین هستند می توانند باعث سیاه شدن زبان شوند (منبع مطلب).اگر اخیراً پس از امتحان دهانشویه جدید زبان سیاه ایجاد کرده اید، به یکی بدون آن مواد تغییر دهید.
برخی از داروها با زبان سیاه مرتبط هستند. یکی از داروهای رایج مرتبط با تغییر رنگ، پپتو بیسمول (بیسموت ساب سالیسیلات) است که می تواند به طور موقت زبان شما را بچرخاند. هنگامی که مصرف آن را قطع می کنید، زبان شما باید به حالت طبیعی خود بازگردد (منبع مطلب).
سایر داروهایی که باعث این بیماری می شوند عبارتند از:
- گرانول EES (اریترومایسین): آنتی بیوتیکی است که برای درمان عفونت های باکتریایی، به ویژه عفونت های دستگاه تنفسی و بیماری های پوستی استفاده می شود.
- مونودوکس (داکسی سایکلین): آنتی بیوتیک دیگری که معمولاً برای درمان عفونت های باکتریایی مختلف مانند آکنه، عفونت های دستگاه ادراری و بیماری لایم تجویز می شود.
- پنی سیلین: گروهی از آنتی بیوتیک ها که برای درمان طیف وسیعی از عفونت های باکتریایی، از جمله پنومونی، گلودرد استرپتوکوکی و مننژیت استفاده می شود.
- پانمایسین (تتراسایکلین): کلاس قدیمی‌تری از آنتی‌بیوتیک‌ها که در برابر باکتری‌های مختلف مؤثر هستند، اما به دلیل عوارض جانبی بالقوه و تداخلات دارویی از بین رفته‌اند.
- پرواسید (لانسوپرازول): یک مهارکننده پمپ پروتون که برای درمان بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) و سایر بیماری های مرتبط با معده مانند زخم ها استفاده می شود.
- مایسیفرادین (نئومایسین) : یک آنتی بیوتیک متعلق به کلاس آمینوگلیکوزیدها، که عمدتاً در ترکیب با سایر داروها برای درمان عفونت های شدید باکتریایی استفاده می شود.
- زایپرکسا (اولانزاپین): یک داروی ضد روان پریشی غیر معمول که برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی تجویز می شود.
- تارسوا (ارلوتینیب): یک درمان هدفمند سرطان که برای درمان سرطان ریه سلول غیر کوچک در بیمارانی که قبلاً تحت شیمی درمانی قرار گرفته اند استفاده می شود.
- زیوکس (لینزولید) : آنتی بیوتیکی که در برابر طیف وسیعی از باکتری ها از جمله باکتری های مقاوم به سایر داروها مؤثر است و معمولاً برای درمان عفونت های شدید یا تهدید کننده زندگی تجویز می شود.
علائم
این نام ممکن است گمراه کننده باشد زیرا بسته به علت و عوامل فردی تغییر رنگ می تواند از سیاه تا قهوه ای، سفید یا زرد متفاوت باشد. این تغییر رنگ معمولاً در مرکز زبان رخ می دهد و ظاهری متمایز به آن می بخشد.
در برخی موارد، افرادی که دارای زبان مودار سیاه هستند، ممکن است به غیر از تغییر ظاهر زبان، علائم دیگری را تجربه نکنند. با این حال، هنگامی که علائم اضافی ظاهر می شوند، می توانند شامل موارد زیر باشند:
- بوی بد دهان (هالیتوزیس) : این اغلب به دلیل تجمع باکتری ها و زباله ها در سطح زبان است.
- تغییر در درک طعم : تغییر رنگ ممکن است طعم غذا را تغییر دهد و لذت بردن از وعده های غذایی یا تشخیص طعم های خاص را برای افراد دشوار کند.
- احساس خفگی : ظاهر یک زبان سیاه و مودار می تواند باعث شود که برخی افراد هنگام دیدن یا فکر کردن به زبان خود احساس تهوع یا گیجی کنند.
- احساس غلغلک : وجود باکتری ها و زباله های اضافی روی سطح زبان ممکن است منجر به احساس غلغلک ناخوشایند در گلو شود.
- حالت تهوع : در برخی موارد، زبان مودار سیاه می تواند باعث تهوع خفیف در نتیجه ناراحتی ناشی از این بیماری یا سایر علائم مرتبط شود.
اگر زبان سیاه شما ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس است، ممکن است احساس سوزش در زبان خود نیز داشته باشید. این نوع عفونت معمولاً زمانی رخ می دهد که تعادل باکتری ها در دهان به دلیل عواملی مانند مصرف آنتی بیوتیک یا بهداشت نامناسب دهان به هم بخورد.
چه زمانی به پزشک خود مراجعه کنید؟
درمان سیاهی زبان معمولا در خانه آسان است، اما تغییر رنگ در دهان گاهی اوقات می تواند نشانه ای از شرایط شدیدتر باشد. اگر تغییر رنگ در زبان خود دارید، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.
تشخیص
زبان سیاه معمولاً توسط دندانپزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی دهان و دندان از طریق معاینه بصری دهان تشخیص داده می شود. این عارضه را می توان با مشاهده لکه های سیاه، تغییر رنگ یا پوشش روی سطح زبان شناسایی کرد. اگرچه این ظاهر ممکن است برای برخی از بیماران نگران کننده باشد، اما معمولاً بی ضرر است و نشان دهنده یک مشکل اساسی جدی تری نیست.
با این حال، در موارد نادر، لکه های سیاه روی زبان به طور بالقوه می تواند نشانه سرطان دهان باشد. ذکر این نکته ضروری است که سرطان زبان بیشتر به صورت زخم یا دلمه ظاهر می شود که به درستی بهبود نمی یابد.
برای اطمینان از تشخیص دقیق، اگر در مورد ماهیت لکه های سیاه روی زبان شکی وجود داشته باشد، دندانپزشک شما ممکن است آزمایش های اضافی را توصیه کند.
- سواب های کشت باکتری: شامل سواب‌های کشت باکتری و خراش‌های قارچی است. سواب های کشت باکتری برای شناسایی هر گونه باکتری موجود بر روی زبان استفاده می شود که می تواند به تغییر رنگ کمک کند. خراش دادن قارچ کمک می کند تا مشخص شود که آیا رشد بیش از حد مخمر یا سایر قارچ ها ممکن است باعث ظاهر سیاه شود یا خیر.
- خراشیدن قارچ: یکی از این آزمایشات بیوپسی است که شامل برداشتن نمونه کوچکی از بافت از ناحیه آسیب دیده برای بررسی زیر میکروسکوپ است. این روش می تواند به رد سرطان یا سایر شرایط جدی که ممکن است نیاز به توجه و درمان فوری داشته باشد، کمک کند.
سایر شرایط
چند بیماری دیگر وجود دارد که می تواند شبیه زبان سیاه به نظر برسد، از جمله:
- لکوپلاکی مودار دهان (بیماری ناشی از ویروس اپشتین بار)
- پاپیلاهای قارچی شکل رنگدانه زبان
- آکانتوز نیگریکانس
درمان
رعایت بهداشت دهان و دندان در پیشگیری از سیاهی زبان بسیار مهم است. خراشیدن یا مسواک زدن منظم زبان می تواند به حذف ذرات غذا و باکتری هایی که ممکن است روی سطح آن تجمع یافته و به تغییر رنگ کمک می کند، کمک کند. همچنین در صورت امکان اجتناب از مواد یا داروهایی که باعث سیاه شدن زبان می شوند ضروری است. به عنوان مثال، اگر از بیسموت ساب‌سالیسیلات برای اسهال، سوزش سر دل یا ناراحتی معده استفاده می‌کنید، ممکن است پزشک شما یک داروی جایگزین را توصیه کند.
در مواردی که تغییر رنگ مربوط به مصرف مکرر برخی غذاها یا نوشیدنی ها مانند الکل، قهوه یا چای باشد، ایجاد تغییرات در رژیم غذایی می تواند به کاهش این مشکل کمک کند. خوردن غذاهای با بافت خشن مانند کرفس یا هویج خام نیز ممکن است به کاهش تغییر رنگ کمک کند.
اگر در مورد زبان سیاه با دندانپزشک خود مشورت می کنید، ممکن است توصیه کند که از دهانشویه های حاوی پراکسید خودداری کنید و برای جلوگیری از عود، از فرمول دیگری استفاده کنید. در برخی موارد، اجتناب از این عوامل یا ایجاد تغییرات ممکن است برای حل مشکل کافی نباشد. سپس پزشک شما ممکن است یک داروی ضد قارچ را برای درمان تجویز کند.
تحقیقات محدودی در مورد استفاده از ترتینوئین (Retin-A) به عنوان یک گزینه درمانی برای زبان سیاه انجام شده است. با این حال، این روش با عوارض جانبی بالقوه ای همراه است که می تواند ناخوشایند باشد (منبع مطلب). تحقیقات گسترده تری برای تعیین اثربخشی این دارو در درمان این بیماری مورد نیاز است. در موارد نادر، ممکن است برای رفع موثر این مشکل، جراحی لیزر مورد نیاز باشد (منبع مطلب).
کلام پایانی
- زبان مودار سیاه که با نام lingua villonodularis نیز شناخته می‌شود، یک بیماری بی‌ضرر است که با ظاهر شدن سطح زبان سیاه یا قهوه‌ای تغییر رنگ و ناهموار مشخص می‌شود. این وضعیت به طور معمول باعث درد یا علائم دیگری نمی شود، اما ممکن است به دلیل ظاهر ناخوشایند خود منجر به خودآگاهی شود. علل اولیه زبان مودار سیاه عبارتند از: بهداشت نامناسب دهان، رشد بیش از حد قارچ ها بر روی زبان و برخی داروها که می توانند بر عملکرد طبیعی پاپیلاها (برجستگی های ریز) روی سطح زبان تأثیر بگذارند.
- بهداشت نامناسب دهان و دندان یکی از رایج ترین عواملی است که باعث ایجاد موی سیاه زبان می شود. هنگامی که زبان خود را به طور مرتب مسواک نمی‌زنید یا تمیز نمی‌کنید، ذرات غذا و باکتری‌ها روی سطح آن تجمع می‌یابند که منجر به ظاهر تیره‌تر می‌شود. علاوه بر این، برخی از داروها مانند آنتی بیوتیک ها می توانند تعادل میکروارگانیسم ها را در دهان تغییر دهند و باعث رشد بیش از حد قارچ هایی شوند که به این وضعیت کمک می کنند.
- در برخی موارد، زبان مودار سیاه ممکن است به غیر از تغییر رنگ و برآمدگی زبان، علائم دیگری ایجاد نکند. با این حال، ممکن است با احساس سوزش در زبان، بوی بد دهان (هالیتوزیس) یا احساس سوزن سوزن شدن در دهان همراه باشد. این علائم اضافی می تواند خوردن یا صحبت کردن با اطمینان را دشوار کند و برای برخی افراد منجر به اضطراب اجتماعی یا خجالت شود.
- خوشبختانه، زبان مودار سیاه معمولاً در خانه با اقدامات بهداشتی مناسب دهان و دندان و اجتناب از هر گونه دارویی که ممکن است به این مشکل کمک کند، قابل درمان است. خراش دادن روزانه زبان با استفاده از اسکراپر زبان می تواند به حذف ذرات غذا، باکتری ها و قارچ ها از سطح زبان شما کمک کند و رنگ و بافت طبیعی آن را بهبود بخشد. علاوه بر این، حفظ بهداشت خوب دندان با دو بار مسواک زدن در روز و نخ دندان کشیدن منظم می تواند از ایجاد پلاک و جرم دندان که ممکن است این وضعیت را تشدید کند، جلوگیری کند.
