زبان ممکن است به دلایل مختلف از جمله واکنش های آلرژیک یا آسیب در دهان متورم شود. شناسایی برخی از علل تورم زبان، مانند عوارض جانبی دارو یا شرایط سلامتی ناشناخته، می تواند چالش برانگیز باشد.
تورم زبان، که به عنوان ادم نیز شناخته می شود، گاهی اوقات می تواند یک مسئله بی اهمیت باشد، اما ممکن است نشان دهنده یک وضعیت شدید یا بالقوه کشنده باشد. هدف این مقاله بررسی علل بالقوه تورم زبان و روش‌های مورد استفاده پزشکان برای تشخیص و درمان آن است.
علائم تورم زبان
اندازه زبان شما ممکن است به دلایل مختلف افزایش یابد، که می تواند یک یا هر دو طرف را تحت تاثیر قرار دهد. همراه با این تورم، ممکن است خارش یا درد را نیز تجربه کنید. این علائم می تواند منجر به مشکلات در صحبت کردن و مصرف غذا شود. اگر تورم بر جوانه های چشایی شما تأثیر بگذارد، ممکن است طعم غیرعادی را در دهان خود مشاهده کنید.
برخی از علائم می توانند شدید باشند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند، مانند:
- تورمی که مدام بدتر می شود: اگر تورم راه هوایی شما را مسدود کند، می تواند تهدید کننده زندگی باشد. در این صورت فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید (منبع مطلب).
- تورم سریع و شدید: اگر زبان و صورت شما به سرعت متورم شود، ممکن است نشان دهنده یک واکنش آلرژیک شدید به نام آنافیلاکسی باشد. علاوه بر این، ممکن است علائمی مانند کهیر، دیسترس تنفسی، تغییر رنگ مایل به آبی لب ها (سیانوز)، تهوع و استفراغ را تجربه کنید. اگر مشکوک به واکنش آنافیلاکتیک هستید، بدون تاخیر به دنبال مراقبت های پزشکی اورژانسی باشید (منبع مطلب)
چه زمانی به دنبال مراقبت پزشکی باشید
زبانی که متورم است نیاز به تماس با پزشک برای تعیین قرار ملاقات دارد. با این حال، اگر تورم زبان همراه با مشکل در تنفس، ترشح بیش از حد آب دهان یا ناتوانی در بلع را تجربه می کنید، ضروری است که فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. در چنین مواردی، در شماره گیری اورژانس شک نکنید یا مستقیماً به اورژانس مراجعه کنید.
علل تورم زبان
تورم زبان می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، مانند شرایط سلامت زمینه ای و واکنش های نامطلوب به داروها.
۱. عکس العمل های آلرژیتیک
یکی از شایع ترین دلایل تورم زبان، آلرژی غذایی و پاسخ های آلرژیک به مواد شیمیایی است.
در حالی که یک واکنش آلرژیک ممکن است منجر به علائم خفیفی شود که به طور مستقل از بین می روند، تورم ناشی از آنافیلاکسی می تواند شدید و بالقوه تهدید کننده زندگی باشد.
به طور معمول، علائم یک واکنش آلرژیک در عرض چند دقیقه یا چند ساعت پس از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن آشکار می شود. برخی از آلرژی های غذایی رایج شامل بادام زمینی، آجیل درختی، شیر، تخم مرغ، دانه کنجد، سویا، گندم، ماهی و صدف هستند. علاوه بر این، واکنش های آلرژیک می تواند به دلیل مواد غیر خوراکی رخ دهد.
برای مثال، دندانپزشکان اغلب با بیمارانی مواجه می‌شوند که واکنش‌هایی به طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌ها و افزودنی‌های شیمیایی موجود در خمیردندان، دهانشویه، پاک‌کننده‌های دندان مصنوعی و سایر محصولات مراقبت از دهان را تجربه می‌کنند.
۲. دارو
آنژیوادم در اصطلاح پزشکی به تورم زیر پوست اشاره دارد که معمولاً ناشی از یک واکنش آلرژیک است.
واکنش های دارویی، به دنبال آلرژی غذایی، شایع ترین علت آنژیوادم است که صورت، لب ها و زبان را تحت تاثیر قرار می دهد.
این واکنش زمانی رخ می دهد که بدن مقدار زیادی برادی کینین، یک ماده شیمیایی سیستم ایمنی که مسئول گشاد کردن رگ های خونی است، تولید می کند.
انواع داروهای تجویزی و بدون نسخه می توانند منجر به تورم زبان غیر آلرژیک شوند. در موارد کمتر، تورم زبان ممکن است یکی از عوارض جانبی یک دارو باشد.
برخی از مثال های گویا عبارتند از:
- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE): مهارکننده‌های ACE به دلیل پتانسیل ایجاد آنژیوادم در زبان شناخته شده‌اند. این داروها به کاهش فشار خون کمک می کنند، به طوری که ۲۰ تا ۴۰ درصد از مراجعات به اورژانس به دلیل آنژیوادم مرتبط با دارو به مهارکننده های ACE نسبت داده می شود.
- داروهای ضد افسردگی
- مسکن ها، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- داروهایی که برای درمان سطوح بالای کلسترول استفاده می شوند، به نام استاتین ها شناخته می شوند
۳. مشکلات پوستی
برخی از بیماری های پوستی می توانند منجر به تحریک زبان شوند که متعاقباً ممکن است منجر به تورم خفیف شود.
به عنوان مثال، شرایطی مانند زخم های دهان و فرسایش دندان می تواند باعث شود بافت های اطراف زبان ملتهب و متورم شوند.
برخی از بیماری های پوستی که به طور بالقوه ممکن است به تورم زبان کمک کنند عبارتند از:
- پمفیگوس: این دسته از اختلالات خودایمنی بالقوه تهدید کننده زندگی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی پوست و غشاهای مخاطی را هدف قرار دهد و باعث ایجاد تاول های پوستی و زخم های دهانی شود.
- لیکن پلان دهان: این بیماری خاص می تواند باعث ایجاد بثورات روی پوست و داخل حفره دهان شود.
- پسوریازیس دهان: پسوریازیس دهان که به عنوان یک بیماری خودایمنی مشخص می‌شود، می‌تواند منجر به ایجاد زبان جغرافیایی (جایی که برآمدگی‌های مو مانند روی سطح زبان برداشته می‌شود) و زبان شکاف دار (که با ظاهر شیارهای عمیق روی سطح زبان مشخص می‌شود) شود.
۴. ضربه
تورم موقت زبان می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله سوختگی ناشی از غذاها یا نوشیدنی های داغ، گاز گرفتن زبان، یا سوراخ کردن زبان. به طور کلی، این التهاب در عرض تقریباً پنج روز فروکش می کند. با این حال، اگر تورم ادامه یابد، توصیه می شود با یک متخصص مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.
صدمات، به ویژه آنهایی که مربوط به سوراخ کردن دهان هستند، گاهی اوقات می توانند منجر به آنژین لودویگ شوند، نوعی عفونت باکتریایی که مسئول تورم ناحیه زیر زبان است. اگر این عفونت درمان نشود، به طور بالقوه می تواند باعث انسداد کامل راه هوایی به دلیل تورم شود.
اگر علائم آنژین لودویگ را دارید، فوراً به درمان نیاز دارید. با اورژانس تماس بگیرید.
۵. عفونت
حفره دهان مستعد ابتلا به انواع مختلفی از عفونت ها است که از جمله عفونت های مقاربتی (STIs) است که می تواند از طریق رابطه جنسی دهانی منتقل شود. برخی از بیماری های مقاربتی خاص، مانند سیفلیس، سوزاک و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، می توانند منجر به التهاب، ضایعات، زگیل یا ادم زبان و بافت های اطراف شوند (منبع مطلب).
۶. بیماری بازگشت اسید به مری
بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) یک اختلال گوارشی شایع است که زمانی رخ می دهد که اسید معده به مری برگردد. این وضعیت می تواند منجر به تحریک مداوم در پشت گلو شود. در برخی از افراد مبتلا به GERD، پایه زبان نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گرفته و در نتیجه تورم ایجاد شود (منبع مطلب).
۷. سندرم شوگرن
سندرم شوگرن یک اختلال خودایمنی مزمن است که به صورت خشکی در چشم و دهان ظاهر می شود. این وضعیت همچنین می تواند منجر به تورم در غدد بزاقی که مسئول تولید بزاق هستند و غدد اشکی مسئول تولید اشک شوند. در برخی از افراد مبتلا به سندرم شوگرن، زبان ممکن است متورم یا احساس شود (منبع مطلب).
۸. سندرم ملکرسون-روزنتال
سندرم ملکرسون-روزنتال یک اختلال عصبی غیر معمول است که عمدتا بر عضلات صورت تاثیر می گذارد. علامت بارز این بیماری فلج صورت است. علاوه بر این، بسیاری از افراد مبتلا به سندرم ملکرسون-روزنتال تورم مداوم صورت را تجربه می‌کنند که می‌تواند بر ویژگی‌های مختلف از جمله لب‌ها و زبان تأثیر بگذارد (منبع مطلب).
۹. سرطان
سرطان زبان، اگرچه غیرمعمول است، اما می تواند علت بالقوه زبانی باشد که به نظر می رسد یا احساس تورم می کند. طبق گفته مرکز سرطان موفیت، این ناراحتی اغلب با یک تومور سرطانی روی زبان همراه است. بسته به محل تومور، فرد ممکن است احساس یک توده در دهان یا گلو را تجربه کند. درد و ناراحتی در دهان، زبان و گلو نیز ممکن است وجود داشته باشد. در موارد خاص، این ناراحتی می تواند به اندازه ای شدید باشد که در توانایی های صحبت کردن، جویدن و بلع اختلال ایجاد کند.
در برخی موارد، فرد ممکن است به دلیل ناراحتی، در انجام عملکردهای معمول دهان، مانند صحبت کردن، جویدن و بلعیدن با مشکل قابل توجهی مواجه شود.
تورم زبان که مربوط به سرطان است به خودی خود از بین نمی رود و ممکن است با گذشت زمان بدتر شود.
تشخیص
اگر تورم زبان شما به سرعت در حال پیشرفت است یا علائم شدید دیگری مانند مشکل تنفسی را تجربه می کنید، به جای منتظر ماندن برای قرار ملاقات با پزشک، به دنبال مراقبت های پزشکی اورژانسی باشید.
با این حال، اگر زبان شما فقط اندکی متورم است و علائم دیگری ندارید، می توانید یک قرار ملاقات با پزشک خود تعیین کنید.
برای تشخیص علت تورم، پزشک زبان و بافت‌های اطراف آن را بررسی می‌کند و در عین حال مطمئن می‌شود راه هوایی شما مسدود نشده است.
در طول معاینه، پزشک شما چندین عامل کلیدی را در نظر می گیرد:
- آیا تنفس شما در معرض خطر فوری است؟
- آیا یک بیماری زمینه ای مانند بیماری خودایمنی دارید؟
- آیا علائم دیگری مانند کهیر دارید؟
- سابقه پزشکی، داروهای فعلی، رژیم غذایی و سبک زندگی شما چیست؟
اگر پزشک شما به آلرژی، واکنش دارویی یا یک مشکل پزشکی تشخیص داده نشده مشکوک باشد، ممکن است آزمایش های اضافی لازم باشد. به عنوان مثال، ممکن است یک نمونه بافت را از زبان شما بتراشند و برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه بفرستند. اگر مشکوک به بیماری خودایمنی باشند، ممکن است آزمایش خون را درخواست کنند.
در برخی موارد، پزشک شما ممکن است قبل از تعیین علت دقیق تورم زبان، درمان را آغاز کند. برای مثال، آنها ممکن است برای جلوگیری از تورم بیشتر دارو تجویز کنند.
درمان
اگر راه هوایی شما مسدود شده باشد، هدف اولیه درمان اطمینان از اینکه می توانید به درستی نفس بکشید است. پس از پرداختن به این مسئله حیاتی، پزشک شما بر کاهش تورم و کاهش هر گونه ناراحتی که ممکن است تجربه کنید تمرکز خواهد کرد.
هنگامی که نیازهای فوری شما برطرف شد و ایمنی شما تضمین شد، پزشک شما در اجرای اقداماتی برای جلوگیری از موارد بعدی تورم زبان به شما کمک می کند.
داروها
تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به آنژیوادم ممکن است راه هوایی مسدود شده را تجربه کنند که نیاز به تجویز فوری اپی نفرین دارد. برای واکنش های آلرژیک کمتر شدید، آنتی هیستامین خوراکی می تواند به عنوان جایگزین تجویز شود.
اگر تورم زبان مربوط به آلرژی نباشد، پزشک شما ممکن است یکی از این درمان‌ها را در نظر بگیرد:
- برای واکنش ناشی از برادی کینین بیش از حد: ممکن است به شما یک آنتی هیستامین، اپی نفرین، کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا یک داروی پیشگیرانه مانند برینرت (کنسانتره مهارکننده C1-استراز) داده شود که بدن شما را از تولید این ماده شیمیایی باز می دارد.
- برای زخم ها و التهاب های دهان: ممکن است به شما کورتیکواستروئیدهای موضعی یا اسید رتینوئیک برای بهبود ضایعه داده شود.
اگر تورم زبان شما به دلیل عفونت یا شرایط پزشکی باشد، تا زمانی که علت اصلی برطرف نشود، بهبود نمی یابد.
به عنوان مثال، در صورت ابتلا به بیماری خودایمنی، در صورت ابتلا به بیماری مقاربتی ناشی از باکتری یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، ممکن است پزشک شما آنتی بیوتیک تجویز کند.
برای کمک به مدیریت علائم، پزشک شما ممکن است محصولاتی را توصیه کند که خشکی دهان را کاهش می دهد.
به عنوان مثال، داروهای تجویزی مانند سالاژن (پیلوکارپین) و اووکساک (سویملین) تولید بزاق را افزایش می دهند. علاوه بر این، شستشوها و اسپری های بدون نسخه می توانند به عنوان “بزاق مصنوعی” عمل کنند تا به دهان شما رطوبت اضافه کنند.
درمان های خانگی
اگر تورم زبان شما خفیف است و بدتر نمی شود، چندین درمان خانگی وجود دارد که می توانید برای کاهش علائم خود امتحان کنید تا زمانی که بتوانید با یک پزشک مشورت کنید:
- برای تسکین دهان و کاهش تورم، غذاها و نوشیدنی های خنک مصرف کنید و چیپس یخ بمکید.
- با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید، اما از استفاده از دهانشویه های حاوی الکل خودداری کنید، زیرا ممکن است تحریک کننده باشند.
- دهان خود را با محلول آب شور گرم بشویید.
- از خوردن غذاهای بسیار اسیدی یا بسیار شور خودداری کنید.
- اگر خشکی دهان باعث ناراحتی زبان می شود، حتماً مایعات زیادی بنوشید و از قرص یا آدامس بدون قند استفاده کنید. انواع بدون قند حاوی موادی مانند زایلیتول است که تولید بزاق را تحریک می کند و به رفع خشکی دهان کمک می کند.
کلام پایانی
- زبان ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله آلرژی، عفونت، ضربه فیزیکی، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، واکنش های نامطلوب دارویی، بیماری های خودایمنی یا اختلالات غیر معمول متورم شود. در موارد نادر، سرطان زبان نیز می تواند منجر به تورم زبان شود.
- اگر تورم خفیف زبان را تجربه می کنید، بهتر است یک قرار ملاقات با پزشک خود تعیین کنید. با این حال، اگر تورم بدتر می شود و علائم دیگری مانند مشکل در تنفس را نشان می دهید، فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
- درمان تورم زبان منوط به علت اصلی آن است. رعایت بهداشت دهان و دندان، مصرف آنتی بیوتیک ها، استفاده از آنتی هیستامین ها، کورتیکواستروئیدها و محصولاتی که به مرطوب نگه داشتن دهان کمک می کنند ممکن است باعث تسکین آن شود.
