کم خونی مزمن ، همچنین به عنوان کم خونی التهاب یا کم خونی التهابی و بیماری مزمن شناخته می شود، وضعیتی است که زمانی ایجاد می شود که فرد یک بیماری خودایمنی یا سایر بیماری های مزمن بیش از سه ماه طول بکشد و باعث التهاب شود. التهاب می تواند بر توانایی بدن برای استفاده از آهن لازم برای تولید گلبول های قرمز تأثیر بگذارد و منجر به کم خونی شود. این مقاله به بررسی علائم، علل، تشخیص، مدیریت و پیشگیری از کم خونی مزمن می پردازد.
علائم کم خونی مزمن
علائم کم خونی مزمن مشابه علائم کم خونی فقر آهن است. با این حال، همه افراد مبتلا به این بیماری علائمی را نشان نمی دهند، به خصوص اگر از نظر بدنی فعال نباشند. برای کسانی که علائم قابل توجهی دارند، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی و ضعف: افراد مبتلا به کم خونی ناشی از بیماری مزمن اغلب احساس خستگی یا ضعف می کنند. خستگی می تواند آنقدر شدید باشد که توانایی آنها را برای انجام کارهای روزانه مختل کند.
- تنگی نفس: کم خونی به طور کلی باعث کمبود اکسیژن در بدن می شود که می تواند منجر به تنگی نفس به ویژه در هنگام فعالیت بدنی شود.
- رنگ پریدگی پوست: کاهش تعداد گلبول های قرمز در بدن باعث می شود که اکسیژن کمتری به پوست منتقل شود و ظاهری رنگ پریده به پوست بدهد.
- عرق کردن: برخی افراد ممکن است بدون هیچ دلیل مشخصی عرق کنند.
- سرگیجه و غش: کمبود اکسیژن و کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند باعث سرگیجه، سبکی سر و غش شود، به‌ویژه در هنگام ایستادن خیلی سریع.
- سردرد: کم خونی مزمن به دلیل کاهش توانایی بدن در رساندن اکسیژن به مغز می تواند منجر به سردرد شود.
علل کم خونی مزمن
کم خونی مزمن با شرایط مختلفی همراه است که باعث التهاب مزمن می شود. هنگامی که بدن دچار التهاب می شود، می تواند بر بازیافت و استفاده از آهن تأثیر بگذارد و در نهایت بر تولید گلبول های قرمز تأثیر بگذارد. برخی از شایع ترین علل کم خونی مزمن عبارتند از:
- بیماری های خودایمنی: این بیماری ها به جای محافظت از سیستم ایمنی به آن حمله می کنند، مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک (لوپوس)، واسکولیت، سارکوئیدوز، بیماری التهابی روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو)، سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و هر نوع عفونت
- سرطان: انواع خاصی از سرطان، مانند لوسمی و لنفوم، می توانند باعث کم خونی مزمن شوند.
- بیماری مزمن کلیه: این وضعیت به دلیل کاهش تولید اریتروپویتین (EPO)، هورمونی که تولید گلبول های قرمز را تحریک می کند، می تواند منجر به کم خونی شود.
- نارسایی قلبی (نارسایی احتقانی قلب): وقتی قلب قادر به پمپاژ موثر خون نباشد، می تواند منجر به کم خونی شود.
- چاقی: افرادی که چاق هستند در معرض افزایش خطر ابتلا به التهاب مزمن هستند که می تواند باعث کم خونی مزمن شود.
تشخیص و آزمایشات کم خونی مزمن
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی معمولاً آزمایش خون را برای تشخیص کم خونی مزمن انجام می دهند. این آزمایش ها به ارزیابی سطح هموگلوبین، سطح آهن سرم، تعداد رتیکولوسیت ها، ظرفیت اتصال به آهن و سطح فریتین سرم کمک می کند. هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را حمل می کند. در یک فرد سالم، سطح هموگلوبین بین ۱۲ تا ۱۷.۴ گرم در دسی لیتر خون متغیر است. اگر سطح هموگلوبین پایین باشد، ممکن است آزمایشات دیگری مانند ارزیابی سطح EPO برای تعیین علت کم خونی انجام شود.
- سطح هموگلوبین: این آزمایش نشان می دهد که آیا سطح هموگلوبین بیمار در محدوده طبیعی است یا خیر. سطح پایین هموگلوبین ممکن است نشان دهنده کم خونی باشد.
- سطح آهن سرم: این آزمایش میزان آهن موجود در خون را اندازه گیری می کند. محدوده طبیعی بین ۶۰ تا ۱۷۰ میکروگرم در دسی لیتر خون است.
- تعداد رتیکولوسیت ها: رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز نابالغ هستند. تعداد کم رتیکولوسیت ها ممکن است نشان دهد که مغز استخوان به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی کند.
- ظرفیت اتصال آهن: این آزمایش ظرفیت اتصال خون با آهن را ارزیابی می کند. محدوده طبیعی بین ۲۵۰ تا ۴۵۰ میکروگرم در دسی لیتر خون است.
- سطح فریتین سرم: فریتین یک پروتئین خون است که حاوی آهن است. این آزمایش نشان می دهد که بدن چقدر آهن ذخیره می کند. سطح نرمال فریتین از ۲۰ تا ۲۰۰/۵۰۰ نانوگرم در میلی متر خون متغیر است.
در برخی موارد، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است بیوپسی مغز استخوان را برای بررسی بیشتر علت کم خونی انجام دهند. این روش شامل استخراج نمونه کوچکی از مغز استخوان برای تجزیه و تحلیل ذخایر آهن و سطوح آهن سرم است. ذخایر بالای آهن و سطح پایین آهن سرم ممکن است نشان دهنده کم خونی مزمن باشد.
مدیریت و درمان کم خونی مزمن
هدف اصلی مدیریت کم خونی مزمن ، درمان بیماری زمینه ای است که باعث التهاب می شود. هنگامی که بیماری زمینه ای برطرف شود، علائم کم خونی ممکن است بهبود یابند یا به طور کلی ناپدید شوند. با این حال، گزینه های درمانی مختلفی برای افراد مبتلا به کم خونی مزمن وجود دارد، از جمله:
- انتقال خون: در موارد کم خونی شدید، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است از انتقال خون به عنوان یک راه حل موقت استفاده کنند. با این حال، انتقال خون دارای عوارض جانبی بالقوه است، مانند اضافه بار آهن و افزایش خطر عفونت.
- درمان مصنوعی EPO: اریتروپویتین (EPO) هورمونی است که تولید گلبول های قرمز خون را در مغز استخوان تحریک می کند. در برخی موارد، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است از EPO مصنوعی (اپوئتین آلفا یا بتا) برای افزایش سطح EPO در جریان خون استفاده کنند که می تواند به افزایش تولید گلبول های قرمز خون کمک کند.
- مکمل های آهن: در ترکیب با درمان EPO، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است مکمل های آهن را برای پر کردن ذخایر آهن و بهبود تولید گلبول های قرمز تجویز کنند.
- تغذیه درمانی: حفظ یک رژیم غذایی سالم غنی از آهن، ویتامین B12، فولات و پروتئین می تواند از سلامت کلی حمایت کند و ممکن است به بهبود علائم کم خونی کمک کند. پروتئین های بدون چربی، سبزیجات با برگ های تیره و نان و غلات غنی شده با آهن، همگی منابع عالی این مواد مغذی هستند.
- تغییرات سبک زندگی: ورزش منظم، مدیریت استرس و حفظ وزن سالم همگی می توانند به کاهش التهاب و بهبود سلامت کلی کمک کنند.
پیشگیری از کم خونی مزمن
پیشگیری از کم خونی مزمن چالش برانگیز است زیرا به طور مستقیم با ایجاد و مدیریت بیماری های مزمن زمینه ای مرتبط است. با این حال، حفظ یک سبک زندگی سالم و مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی ضروری می تواند از سلامت کلی حمایت کند و به طور بالقوه خطر ابتلا به کم خونی مزمن را کاهش دهد. برخی از توصیه های غذایی عبارتند از:
- پروتئین بدون چربی: برای حمایت از تولید گلبول های قرمز جدید، از منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ، بوقلمون و لوبیا استفاده کنید.
- سبزی‌های با برگ‌های تیره: برای افزایش سطح آهن و فولات، سبزیجات با برگ‌های تیره مانند اسفناج و کلم پیچ را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- نان و غلات غنی شده با آهن: نان و غلات سبوس دار و غنی شده با آهن را برای افزایش مصرف روزانه آهن انتخاب کنید.
- مکمل های ویتامین: برای اطمینان از دریافت کافی این مواد مغذی ضروری، مصرف مکمل های ویتامین، از جمله B12، فولات و آهن را در نظر بگیرید.
- معاینات منظم: قرار ملاقات های منظم مراقبت های بهداشتی می تواند به تشخیص و مدیریت زودهنگام بیماری های مزمن کمک کند و به طور بالقوه خطر کم خونی بیماری های مزمن را کاهش دهد.
سوالات متداول
۱. کم خونی مزمن چیست و علت آن چیست؟
کم خونی مزمن وضعیتی است که زمانی ایجاد می شود که فرد یک بیماری خودایمنی یا بیماری مزمن دیگری داشته باشد که بیش از سه ماه طول بکشد و باعث التهاب شود. التهاب می تواند بر توانایی بدن در استفاده از آهن لازم برای تولید گلبول های قرمز تأثیر بگذارد و منجر به کم خونی شود.
۲. علائم کم خونی مزمن چیست؟
علائم کم خونی مزمن مشابه کم خونی فقر آهن است. آنها ممکن است شامل خستگی و ضعف، تنگی نفس، رنگ پریدگی پوست، تعریق، سرگیجه یا غش، و سردرد باشند.
۳. کم خونی مزمن چگونه تشخیص داده می شود؟
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی معمولاً آزمایش خون را برای تشخیص کم خونی مزمن انجام می دهند. این آزمایش ها به ارزیابی سطح هموگلوبین، سطح آهن سرم، تعداد رتیکولوسیت ها، ظرفیت اتصال به آهن و سطح فریتین سرم کمک می کند. در برخی موارد، بیوپسی مغز استخوان ممکن است برای بررسی بیشتر علت کم خونی انجام شود.
۴. کم خونی مزمن چگونه درمان می شود؟
هدف اصلی مدیریت کم خونی مزمن ، درمان بیماری زمینه ای است که باعث التهاب می شود. گزینه‌های درمانی شامل تزریق خون (در موارد شدید)، درمان مصنوعی EPO، مکمل‌های آهن، درمان تغذیه‌ای و تغییر سبک زندگی است.
۵. چگونه می توان از کم خونی مزمن پیشگیری کرد؟
پیشگیری از کم خونی مزمن چالش برانگیز است زیرا به طور مستقیم با ایجاد و مدیریت بیماری های مزمن زمینه ای مرتبط است. با این حال، حفظ یک سبک زندگی سالم و مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی ضروری می تواند از سلامت کلی حمایت کند و به طور بالقوه خطر ابتلا به کم خونی مزمن را کاهش دهد. برخی از توصیه های غذایی شامل مصرف پروتئین بدون چربی، سبزیجات با برگ های تیره، نان و غلات غنی شده با آهن و مکمل های ویتامین است. قرار ملاقات های منظم مراقبت های بهداشتی همچنین می تواند به تشخیص و مدیریت زودهنگام بیماری های مزمن کمک کند و به طور بالقوه خطر کم خونی بیماری های مزمن را کاهش دهد.
