آیا بین بیماری کبد چرب و بیماری سلیاک ارتباطی وجود دارد؟

بیماری سلیاک و بیماری کبد چرب، به ویژه بیماری استئاتوتیک کبدی مرتبط با اختلال متابولیک (MASLD)، در چندین مطالعه مشخص شده است که مرتبط هستند. با این حال، علت دقیق این ارتباط به طور کامل شناخته نشده است. یکی از دلایل احتمالی می تواند افزایش وزن ناشی از افزایش مصرف چربی و قند از غذاهای بسته بندی شده بدون گلوتن باشد که افراد مبتلا به بیماری سلیاک اغلب مصرف می کنند.

بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی است که توسط گلوتن، پروتئینی که در غلاتی مانند گندم، جو و چاودار یافت می شود، ایجاد می شود. حدود ۰.۲ درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می دهد و درمان اصلی آن رژیم غذایی بدون گلوتن مادام العمر است. متأسفانه، این رژیم گاهی اوقات به دلیل بهبود روده و مصرف بیشتر غذاهای بسته بندی شده بدون گلوتن، که اغلب حاوی مقادیر بیشتری قند و چربی های ناسالم هستند، منجر به افزایش وزن می شود.

MASLD، که قبلا به عنوان بیماری کبد چرب غیر مرتبط با الکل (NAFLD) شناخته می شد، وضعیتی است که در آن مقدار بیش از حد چربی در کبد تجمع می یابد. بیشتر در افرادی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند دیده می شود. جالب توجه است، افراد مبتلا به بیماری سلیاک در مقایسه با افراد بدون این بیماری، ۳.۲۱ برابر بیشتر شانس ابتلا به MASLD را دارند. در واقع، یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ که داده‌های سلامتی بیش از ۶۹ میلیون نفر را تجزیه و تحلیل کرد، نشان داد که در میان مبتلایان به بیماری سلیاک، ۰.۷٪ دارای MASLD بودند.

در حالی که چاقی یک عامل خطر مهم برای MASLD است، یک مطالعه کوچکتر در سال ۲۰۱۸ نشان داد که حتی افراد مبتلا به بیماری سلیاک که اضافه وزن یا چاق نداشتند، در مقایسه با افراد بدون بیماری سلیاک که اضافه وزن یا اضافه وزن نداشتند، ۵.۷۱ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به MASLD بودند. چاقی

علاوه بر MASLD، بیماری سلیاک همچنین می تواند به بیماری کبدی دیگری به نام هپاتیت خودایمنی مرتبط باشد که شامل حمله سیستم ایمنی به سلول های سالم کبد می شود. حدود ۴ تا ۶.۴ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی نیز به بیماری سلیاک مبتلا هستند.

علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری سلیاک اغلب دارای آنزیم های کبدی خفیف تا متوسط هستند که معمولاً پس از شروع یک رژیم غذایی بدون گلوتن به سطح طبیعی باز می گردند. دلیل دقیق این امر هنوز نامشخص است، اما عوامل بالقوه می تواند شامل استعداد ابتلا به هپاتیت خود ایمنی و افزایش نفوذپذیری روده باشد، که ممکن است به سموم اجازه ورود به جریان خون را بدهد و بر کبد تأثیر بگذارد.

علائم MASLD در بیماران سلیاک معمولاً وجود ندارد یا خفیف است، در موارد پیشرفته گاهی اوقات باعث خستگی یا درد در سمت راست بالای شکم می شود. با این حال، در صورت ظاهر شدن علائم بالقوه بیماری سلیاک، مانند کاهش وزن بدون دلیل، تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال مزمن، مدفوع رنگ پریده و بدبو یا نفخ، ضروری است که با پزشک تماس بگیرید.

درمان MASLD در افراد مبتلا به بیماری سلیاک در درجه اول شامل مدیریت شرایط زمینه ای است. هنگامی که بیماری سلیاک از طریق یک رژیم غذایی بدون گلوتن کنترل می شود، علائم MASLD ممکن است بهبود یابد یا به طور کلی برطرف شود. اگر MASLD پس از درمان بیماری سلیاک ادامه یابد، مداخلات سبک زندگی مانند کاهش وزن و دارو ممکن است برای مدیریت شرایط مرتبط مانند کلسترول بالا، سطح تری گلیسیرید بالا، فشار خون بالا و دیابت نوع ۲ توصیه شود.

بسیار مهم است که به انواع غذاهای بدون گلوتن مصرف شده در طول رژیم بدون گلوتن توجه داشته باشید، زیرا بسیاری از اقلام بسته بندی شده با قند بالا و چربی های ناسالم ممکن است در افزایش وزن و خطر بالاتر MASLD نقش داشته باشند. تمرکز بر یک رژیم غذایی غنی از غذاهای کامل و فرآوری نشده مانند میوه ها، سبزیجات، ماهی بدون چربی، مرغ و گوشت می تواند به به حداقل رساندن این خطرات کمک کند.

در نتیجه، در حالی که رابطه دقیق بین بیماری سلیاک و MASLD به طور کامل شناخته نشده است، واضح است که افراد مبتلا به بیماری سلیاک خطر ابتلا به بیماری کبد چرب را افزایش می دهند. به نظر می رسد افزایش وزن ناشی از رژیم غذایی بدون گلوتن، به ویژه در هنگام مصرف غذاهای بدون گلوتن بسیار فرآوری شده، نقش مهمی در این ارتباط داشته باشد. حفظ یک رژیم غذایی و سبک زندگی سالم، همراه با مدیریت موثر بیماری سلیاک، برای کاهش خطر ابتلا به MASLD و سایر عوارض سلامتی مرتبط با این بیماری ضروری است.

سوالات متداول

۱. ارتباط بین بیماری سلیاک و بیماری کبد چرب، به ویژه MASLD (بیماری استئاتوتیک کبدی مرتبط با اختلال متابولیک) چیست؟

ارتباط بین بیماری سلیاک و MASLD کاملاً مشخص نیست، اما ممکن است تا حدی به دلیل افزایش وزن ناشی از مصرف محصولات بدون گلوتن سرشار از قند و چربی‌های ناسالم باشد. افراد مبتلا به بیماری سلیاک در مقایسه با افرادی که این بیماری را ندارند، ۳.۲۱ برابر بیشتر شانس ابتلا به MASLD را دارند.

۲. درمان بیماری سلیاک چگونه بر سطح آنزیم های کبدی تأثیر می گذارد؟

در بیشتر موارد، درمان بیماری سلیاک از طریق رژیم غذایی بدون گلوتن می تواند منجر به کاهش خفیف تا متوسط آنزیم های کبدی شود. با این حال، دلیل دقیق این امر ناشناخته باقی مانده است، اما ممکن است شامل عواملی مانند هپاتیت خودایمنی و افزایش نفوذپذیری روده باشد.

۳. شیوع هپاتیت خودایمنی در افراد مبتلا به سلیاک چقدر است؟

حدود ۴ تا ۶.۴ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی نیز به بیماری سلیاک مبتلا هستند. هر دو بیماری اختلالات خود ایمنی هستند که نشان دهنده یک استعداد مشترک بالقوه است.

۴. چه مداخلات و داروهای سبک زندگی برای درمان MASLD در بیماران سلیاک توصیه می شود؟

اگر MASLD پس از کنترل بیماری سلیاک از طریق رژیم غذایی بدون گلوتن ادامه یابد، مداخلات سبک زندگی مانند کاهش وزن و دارو ممکن است توصیه شود. این داروها ممکن است شامل آگونیست های گیرنده پپتید-۱ شبه گلوکاگون (GLP-1) باشد که می تواند به مدیریت شرایط مرتبط مانند کلسترول بالا، سطح تری گلیسیرید بالا، فشار خون بالا و دیابت نوع ۲ کمک کند.

۵. رژیم های غذایی بدون گلوتن چگونه می توانند به خطر ابتلا به MASLD در بیماران مبتلا به سلیاک کمک کنند؟

رژیم های بدون گلوتن ممکن است خطر ابتلا به MASLD را در بیماران مبتلا به سلیاک افزایش دهد، به ویژه زمانی که افراد مقادیر زیادی از غذاهای فرآوری شده بدون گلوتن حاوی قند و چربی های ناسالم را مصرف می کنند. برای کاهش این خطر، توصیه می شود بر روی یک رژیم غذایی غنی از غذاهای کامل و فرآوری نشده مانند میوه ها، سبزیجات، ماهی بدون چربی، مرغ و گوشت تمرکز کنید.