ایمونوفنوتایپینگ: راهنمای جامع طبقه بندی و تشخیص سلولی

ایمونوفنوتایپینگ یک تکنیک ضروری در پزشکی مدرن است، به ویژه در تشخیص و طبقه بندی سرطان های سلولی خاص، مانند لوسمی و لنفوم، و همچنین سایر بیماری ها. این آزمایش آزمایشگاهی توسط متخصصان پزشکی برای شناسایی و طبقه بندی سلول های خاص بر اساس نشانگرهای سطحی یا آنتی ژن های متمایز استفاده می شود. این آنتی ژن ها به تمایز بین انواع مختلف سلول ها از جمله گلبول های سفید کمک می کنند و نقش مهمی در تعیین استراتژی های درمانی بهینه برای بیماری های خاص دارند.

فرآیند ایمونوفنوتایپینگ شامل استفاده از آنتی بادی هایی است که پروتئین هایی هستند که برای اتصال به آنتی ژن های خاص در سطح سلول های خونی طراحی شده اند. پزشکان با تجزیه و تحلیل الگوی آنتی ژن ها روی این سلول ها می توانند آنها را در گروه های مختلف طبقه بندی کرده و منشا و عملکرد آنها را تعیین کنند. انواع اولیه تست های ایمونوفنوتایپ شامل فلوسیتومتری، ایمونوهیستوشیمی و ایمونوسیتوشیمی است.

۱. فلوسیتومتری: رایج ترین نوع ایمونوفنوتایپ

فلوسایتومتری رایج ترین روش ایمونوفنوتایپ مورد استفاده است. در این روش، نمونه خون یا مغز استخوان در مایع معلق می شود و با آنتی بادی های فلورسنت درمان می شود. این آنتی بادی ها به آنتی ژن های خاصی در سطح گلبول های سفید متصل می شوند. سپس نمونه به یک فلوسیتومتر تزریق می شود، دستگاهی که تقریباً ۱۰۰۰۰ سلول را در دقیقه تجزیه و تحلیل می کند.

فلوسایتومتر سلول ها را در یک خط تک فایل تراز می کند و آنها را از طریق یک پرتو لیزر عبور می دهد که باعث می شود رنگ های فلورسنت نور در طول موج های خاص ساطع کنند. مقدار نور ساطع شده اطلاعاتی در مورد اندازه سلول و آنتی ژن های خاص آن ارائه می دهد. داده های تولید شده توسط فلوسایتومتر توسط یک کامپیوتر پردازش می شود که گزارش دقیقی از جمعیت سلولی ایجاد می کند.

سازمان مولکول‌های تمایز سلولی انسانی (HCDM) فهرست به‌روزی از نشانگرهای شناخته‌شده خوشه تمایز (CD) را نگه می‌دارد که برای شناسایی انواع مختلف سلول‌ها استفاده می‌شوند. برخی از نشانگرهای رایج CD عبارتند از نشانگرهای سلول T (CD2، CD4، و CD7)، نشانگرهای سلول B (CD19، CD20 و CD38)، و نشانگرهای سلولی میلوئید (CD11b، CD15، و CD33).

۲. ایمونوهیستوشیمی (IHC): تجزیه و تحلیل مقاطع بافتی و اسمیر سلولی

ایمونوهیستوشیمی (IHC) یکی دیگر از روش های ایمونوفنوتیپ است که در اصل شبیه فلوسیتومتری است، اما در نوع نمونه تجزیه و تحلیل شده متفاوت است. در IHC، به جای سوسپانسیون مایع سلول های خونی، از یک بخش بافت یا اسمیر سلولی که در موم پارافین جاسازی شده است، استفاده می شود.

از یک میکروسکوپ فلورسنت یا نور برای بررسی سلول ها برای آنتی ژن های خاص استفاده می شود. این تکنیک به ویژه برای تجزیه و تحلیل نمونه‌های بافتی از بیوپسی یا رزکسیون مفید است. با تشخیص وجود آنتی ژن های خاص، IHC می تواند اطلاعات حیاتی در مورد منشاء و رفتار سلول های تومور ارائه دهد که برای تشخیص دقیق و برنامه ریزی درمان ضروری است.

۳. ایمونوسیتوشیمی (ICC): تجزیه و تحلیل سلول های فردی

ایمونوسیتوشیمی (ICC) یک جایگزین کمتر تهاجمی برای IHC است، زیرا به نمونه‌ای نیاز دارد که از طریق اسمیر یا سواب به‌جای بیوپسی گرفته شود. ICC همچنین از یک میکروسکوپ فلورسنت برای تجزیه و تحلیل استفاده می کند، اما برخلاف IHC، سلول های فردی را به جای کل نمونه های بافت بررسی می کند. این تکنیک می تواند برای مطالعه سلول ها در کشت یا تجزیه و تحلیل نمونه های کوچک به دست آمده از طریق روش های کم تهاجمی مفید باشد.

روش ایمونوفنوتایپینگ

فرآیند ایمونوفنوتایپینگ با جمع آوری نمونه خون یا بافت آغاز می شود. اگر آزمایش‌های خون قبلی، مانند شمارش کامل خون (CBC)، سلول‌های غیرطبیعی را نشان داد، فلوسیتومتری با استفاده از نمونه خون ممکن است انجام شود، زیرا نسبت به بیوپسی یا آسپیراسیون مغز استخوان کمتر تهاجمی است. نمونه بافت برای آزمایش ایمونوهیستوشیمی ضروری است.

سپس نمونه خون یا بافت برای تجزیه و تحلیل ایمونوفنوتایپ به آزمایشگاه فرستاده می شود. مراحل و تکنیک های دقیق مورد استفاده به آزمایش خاصی که انجام می شود (فلوسیتومتری، IHC یا ICC) بستگی دارد. تکنسین های آزمایشگاه نمونه را پردازش می کنند، آن را با آنتی بادی های فلورسنت درمان می کنند و سلول ها را با استفاده از تجهیزات مناسب (فلوسایتومتر، میکروسکوپ و غیره) آنالیز می کنند. نتایج توسط یک متخصص پزشکی تفسیر می شود، که سپس از این اطلاعات برای اطلاع رسانی تشخیص و برنامه درمانی بیمار استفاده می کند.

تفسیر نتایج ایمونوفنوتایپ: نتایج نامنظم به چه معناست؟

یک نتیجه غیرطبیعی یا نامنظم ایمونوفنوتایپینگ زمانی رخ می دهد که نشانگرهای CD روی سطح گلبول های سفید خون با الگوهای معمولی هماهنگ نباشند. این نشان دهنده وجود سلول های خونی غیر طبیعی است که ممکن است نشان دهنده بیماری مانند سرطان باشد. نتایج نامنظم ممکن است بسته به سن متفاوت باشد، زیرا تعداد سلول های B و T در افراد جوان تر تا ۱۸ سال کمتر است و تجزیه زیر مجموعه های سلولی با افزایش سن تغییر می کند.

اگر نتیجه نامنظم به دست آمد، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی بیشتری توسط متخصص پزشکی برای تعیین علت زمینه‌ای و راهنمایی درمان مناسب تجویز شود.

سوالات متداول

۱. آیا فلوسیتومتری و ایمونوفنوتایپ یکسان هستند؟

در حالی که فلوسیتومتری تکنیکی است که برای انجام ایمونوفنوتایپ استفاده می شود، آنها دقیقاً یکسان نیستند. ایمونوفنوتایپ فرآیند شناسایی و طبقه بندی سلول ها بر اساس آنتی ژن های خاص است، در حالی که فلوسیتومتری روشی است که برای تجزیه و تحلیل و مرتب سازی سلول ها بر اساس خواص فیزیکی و شیمیایی آنها از جمله بیان آنتی ژن استفاده می شود.

۲. تفاوت بین ایمونوهیستوشیمی و ایمونوسیتوشیمی چیست؟

تفاوت اصلی بین ایمونوهیستوشیمی (IHC) و ایمونوسیتوشیمی (ICC) در نوع نمونه تجزیه و تحلیل شده و تکنیک میکروسکوپی مورد استفاده نهفته است. IHC از نمونه های بافت جاسازی شده در موم پارافین استفاده می کند و آنها را با یک میکروسکوپ فلورسنت یا نور بررسی می کند تا آنتی ژن ها را در کل بخش های بافت یا اسمیر سلولی تشخیص دهد. از سوی دیگر، ICC، سلول‌های فردی را که از طریق یک اسمیر یا سواب به دست می‌آیند، با استفاده از میکروسکوپ فلورسنت تجزیه و تحلیل می‌کند. هر دو روش برای شناسایی آنتی ژن های خاص روی سلول ها استفاده می شوند.

۳. چه رابطه ای بین ایمونوفنوتیپینگ و نشانگرهای CD وجود دارد؟

ایمونوفنوتایپینگ بر شناسایی نشانگرهای سطح سلولی خاص، معروف به نشانگرهای خوشه ای تمایز (CD) متکی است تا سلول ها را به دسته های مختلف طبقه بندی کند. سازمان مولکول‌های تمایز سلول‌های انسانی (HCDM) فهرستی به‌روز از نشانگرهای CD شناخته شده را که مربوط به انواع مختلف سلول‌ها هستند، از جمله نشانگرهای سلول T (CD2، CD4 و CD7)، نشانگرهای سلول B (CD19، CD20، و CD38)، و نشانگرهای سلولی میلوئید (CD11b، CD15، و CD33). با تجزیه و تحلیل بیان این نشانگرها، ایمونوفنوتایپینگ اطلاعات حیاتی را برای تشخیص و درمان بیماری ها فراهم می کند.

۴. چگونه ایمونوفنوتایپ به تشخیص و درمان سرطان کمک می کند؟

ایمونوفنوتایپینگ با کمک به شناسایی انواع خاص سرطان و انواع فرعی آنها، نقش مهمی در تشخیص و درمان سرطان دارد. این اطلاعات برای تعیین بهترین دوره درمانی حیاتی است، زیرا انواع فرعی مختلف ممکن است به درمان های مختلف پاسخ متفاوتی بدهند. به عنوان مثال، ایمونوفنوتایپ می تواند بین انواع مختلف گلبول های سفید، مانند لوسمی لنفوسیتی مزمن سلول B یا T (CLL)، لنفوم غیر هوچکین سلول B یا T، مولتیپل میلوم و غیره تمایز قائل شود. با ارائه این اطلاعات دقیق، ایمونوفنوتایپ کمک قابل توجهی به تشخیص دقیق و برنامه ریزی بهینه درمان می کند.

۵. روش ایمونوفنوتایپینگ چگونه است؟

فرآیند ایمونوفنوتایپ بسته به نوع آزمایش انجام شده با جمع آوری نمونه خون یا بافت آغاز می شود (در فلوسیتومتری معمولاً از نمونه خون استفاده می شود، در حالی که IHC و ICC به نمونه بافت نیاز دارند). سپس نمونه با استفاده از روش مناسب (فلوسیتومتری، IHC یا ICC) برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود.

برای فلوسیتومتری، نمونه با آنتی بادی های فلورسنت که به آنتی ژن های خاص روی سطح سلول ها متصل می شوند، درمان می شود. سپس نمونه تیمار شده به یک فلوسیتومتر تزریق می‌شود که سلول‌ها را بر اساس خواص فیزیکی و شیمیایی آن‌ها از جمله بیان آنتی‌ژن تجزیه و تحلیل و دسته‌بندی می‌کند.

در مورد IHC و ICC، نمونه با قرار دادن بافت در موم پارافین یا به دست آوردن سلول های جداگانه از یک اسمیر یا سواب تهیه می شود. سپس نمونه با رنگ های فلورسنت یا حساس به نور تصفیه می شود و با استفاده از میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج ایمونوفنوتایپ توسط یک متخصص پزشکی تفسیر می شود که از اطلاعات برای اطلاع رسانی تشخیص و برنامه درمانی بیمار استفاده می کند.