تنگی مقعد، که به آن تنگی مقعد نیز می‌گویند، یک وضعیت نسبتاً غیر معمول است که در آن دهانه مقعد باریک‌تر از حد طبیعی می‌شود و منجر به مشکل در دفع مدفوع می‌شود. ممکن است هم بزرگسالان و هم در برخی موارد نوزادان تازه متولد شده را تحت تاثیر قرار دهد. این وضعیت ممکن است به دلایل مختلفی مانند درمان های پزشکی، جراحی یا بیماری های التهابی مزمن ایجاد شود. در این مقاله، جزئیات تنگی مقعد را بررسی می‌کنیم، علل، علائم، درمان‌ها و چشم‌انداز آن را بررسی می‌کنیم و در عین حال توصیه‌های عملی در مورد چگونگی کنار آمدن با این بیماری ارائه می‌کنیم.
علل تنگی مقعد
در بزرگسالان، شایع ترین علت تنگی مقعد، تشکیل بافت اسکار به دنبال اقدامات پزشکی یا جراحی در ناحیه مقعد یا نزدیک آن است. به عنوان مثال، حدود ۹۰ درصد از موارد تنگی مقعد به تشکیل بافت اسکار پس از جراحی هموروئید نسبت داده می شود. سایر علل احتمالی تجمع بافت اسکار عبارتند از:
- عفونت های مقاربتی (STIs): کلامیدیا، تبخال تناسلی، زگیل مقعدی (ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV)، سیفلیس، سوزاک، هپاتیت A، هپاتیت B و HIV می توانند منجر به ایجاد اسکار در ناحیه مقعد شوند.
- بیماری التهابی روده (IBD): التهاب طولانی مدت در دستگاه گوارش، مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو، می تواند باعث ضخیم شدن عضلات مقعد و باریک شدن دهانه مقعد شود.
- استفاده بیش از حد از ملین ها: استفاده مکرر از ملین ها می تواند منجر به اسهال مزمن شود که به نوبه خود می تواند عضلات اطراف مقعد را ضعیف کرده و منجر به تنگی شود.
- پرتودرمانی: این شکل از درمان سرطان مقعد می تواند باعث ایجاد اسکار و آسیب به بافت مقعدی شود و منجر به تنگی شود.
در نوزادان، تنگی مادرزادی مقعد به دلیل رشد غیر طبیعی در مراحل جنینی رخ می دهد. دلایل دقیق این نوع تنگی ناشناخته باقی مانده است.
علائم تنگی مقعد
علامت اولیه تنگی مقعد یبوست است. با این حال، شدت و تظاهر علائم می تواند بین افراد بسیار متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم رایجی که در بزرگسالان و نوزادان مبتلا به تنگی مقعد تجربه می‌شود آورده شده است:
علائم در بزرگسالان:
- یبوست
- حرکات روده دشوار یا دردناک
- اسهال
- بی اختیاری مدفوع (نشت اتفاقی مدفوع)
- تخلیه ناقص (احساس می کنید که پس از رفتن به حمام همچنان نیاز به مدفوع دارید)
- مدفوع باریک و مداد مانند
- خونریزی از رکتوم
علائم در نوزادان:
- عدم وجود مکونیوم (اولین مدفوع) در ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تولد
- مدفوع باریک و روبان مانند
- گریه و هیاهویی که نمی توان آرام کرد
- شکم متورم
- لکه فرورفته روی سر نوزاد، کمتر از شش پوشک خیس در روز و سایر علائم کم آبی بدن
تشخیص و آزمایشات
تشخیص تنگی مقعد شامل بررسی کامل سابقه پزشکی و علائم فیزیکی فرد مبتلا است. فرآیند تشخیصی همچنین ممکن است شامل آزمایش‌های مختلفی برای تأیید وجود و میزان تنگی باشد.
در نوزادان، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اغلب علائم تنگی مادرزادی مقعد را در طی معاینه فیزیکی بلافاصله پس از تولد تشخیص می دهند. آنها ممکن است آزمایش های زیر را برای تأیید تشخیص انجام دهند:
- سونوگرافی شکم: این تست تصویربرداری می تواند به تشخیص ناهنجاری های ساختاری در سیستم گوارش نوزاد کمک کند.
- تنقیه باریم: این معاینه اشعه ایکس شامل تزریق ماده حاجب به رکتوم است تا کولون و رکتوم را مشخص کند و هر گونه تنگی یا انسداد را آشکار کند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): این تکنیک تصویربرداری پیشرفته تصاویر دقیقی از ناحیه مقعد برای تشخیص هر گونه ناهنجاری ارائه می دهد.
برای بزرگسالان، فرآیند تشخیص معمولاً با مرور تاریخچه پزشکی و علائم فرد شروع می شود. سپس ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است آزمایش های زیر را انجام دهند:
- معاینه دیجیتال رکتوم (DRE): این آزمایش شامل قرار دادن یک انگشت دستکش دار و روغن کاری شده در راست روده برای بررسی اندازه و شکل مقعد است.
- آنوسکوپی : یک ابزار تخصصی به نام آنوسکوپ در رکتوم قرار داده می شود تا به صورت بصری کانال مقعد را برای هر گونه ناهنجاری بررسی کند.
- پروکتوسکوپی: مشابه آنوسکوپی ، از پروکتوسکوپ برای بررسی رکتوم و پایین کولون استفاده می شود.
گزینه های درمانی برای تنگی مقعد
رویکرد درمانی تنگی مقعد به شدت بیماری و علت زمینه ای بستگی دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های اولیه بر آسان‌تر کردن دفع مدفوع بزرگتر با اصلاح رژیم غذایی، مصرف نرم‌کننده‌های مدفوع و استفاده از ملین‌ها تمرکز دارند.
برای نوزادان مبتلا به تنگی مادرزادی مقعد، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است با اتساع مقعد شروع کنند، روشی که به آرامی مقعد کودک را با استفاده از یک دستگاه روغن کاری شده و کوچک به نام دیلاتور کشیده می شود. این درمان معمولا دو بار در روز به مدت چند هفته انجام می شود. با گذشت زمان، گشادکننده ها بزرگتر می شوند تا به مقعد کمک کنند تا به تدریج به اندازه طبیعی خود بازگردد.
برای بزرگسالان، گزینه های درمانی زیر ممکن است در نظر گرفته شود:
- اتساع مقعد: این روش شامل کشش تدریجی اسفنکتر مقعد با استفاده از دیلاتور، تحت نظارت یک متخصص مراقبت های بهداشتی یا در خانه است.
- جراحی: در موارد شدید یا زمانی که سایر درمان ها با شکست مواجه می شوند، ممکن است جراحی توصیه شود. دو روش جراحی رایج برای تنگی مقعد عبارتند از:
- آنوپلاستی: این جراحی نقص عضلات اسفنکتر مقعد را ترمیم می کند و مقعد را بازسازی می کند تا آن را آرام کند و به اندازه طبیعی خود منبسط کند.
- اسفنکتروتومی: در طی این روش، جراح عضله اسفنکتر داخلی را برش می دهد تا تنش در مقعد را کاهش دهد و دفع مدفوع را آسان تر کند.
چشم انداز و پیش آگهی
چشم انداز افراد مبتلا به تنگی مقعد به علت، شدت و موفقیت درمان بستگی دارد. در بسیاری از موارد، درمان می تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند.
برای نوزادان مبتلا به تنگی مادرزادی مقعد، درمان اغلب منجر به نتایج موفقیت‌آمیز می‌شود و اکثر آنها با رشد کمتر مشکلات یبوست را تجربه می‌کنند. با این حال، والدین ممکن است نیاز داشته باشند که یبوست کودک نوپا را در طول آموزش توالت با دقت بیشتری مدیریت کنند.
برای بزرگسالان، به ویژه آنهایی که مبتلا به بیماری التهابی روده طولانی مدت هستند، مدیریت شرایط زمینه ای برای جلوگیری از عوارض و کاهش خطر تنگی مکرر مقعد بسیار مهم است.
زندگی با تنگی مقعد
اگر تنگی مقعد برای شما تشخیص داده شده است، اقداماتی وجود دارد که می توانید برای مدیریت علائم خود و حفظ یک سیستم گوارشی سالم انجام دهید:
- بنوشید: روز خود را با یک لیوان آب گرم شروع کنید و با یک فنجان قهوه ادامه دهید. کافئین می تواند ماهیچه های دستگاه گوارش شما را تحریک کرده و حرکات روده را تقویت کند.
- فعال بمانید: ورزش منظم، مانند پیاده روی سریع یا دوچرخه سواری، می تواند عضلات شکم را تحریک کند و جریان خون را به روده ها افزایش دهد و به منظم نگه داشتن حرکات روده کمک کند.
- نرم‌کننده‌ها و ملین‌های مدفوع را در نظر بگیرید: اگر اغلب یبوست را تجربه می‌کنید، نرم‌کننده‌ها و ملین‌های مدفوع بدون نسخه ممکن است به تحریک حرکات روده کمک کنند. با این حال، اگر مبتلا به IBD هستید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید، زیرا ممکن است برخی از ملین ها برای شما مناسب نباشند.
به یاد داشته باشید که توصیه های ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود را دنبال کنید و در معاینات منظم شرکت کنید تا مطمئن شوید که وضعیت شما به طور موثر مدیریت می شود.
سوالات متداول
۱. علائم تنگی مقعد چیست؟
پاسخ: علامت اولیه تنگی مقعد یبوست است. سایر علائم رایج در بزرگسالان شامل حرکات دردناک روده، اسهال، تخلیه ناقص، مدفوع باریک و خونریزی مقعدی است. در نوزادان، کمبود مکونیوم در ۴۸ ساعت پس از تولد و مدفوع باریک ممکن است نشان دهنده تنگی مادرزادی مقعد باشد.
۲. چه چیزی باعث تنگی مقعد می شود؟
پاسخ: تنگی مقعد در بزرگسالان اغلب به دلیل تشکیل بافت اسکار پس از اقدامات پزشکی یا جراحی، مانند جراحی هموروئید یا درمان STI یا IBD ایجاد می‌شود. در نوزادان، تنگی مقعد مادرزادی به دلیل رشد غیرطبیعی در مراحل جنینی رخ می دهد و علت دقیق آن ناشناخته باقی می ماند.
۳. تنگی مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟
پاسخ: تشخیص شامل معاینه فیزیکی، بررسی تاریخچه پزشکی و آزمایشات مختلف است. برای نوزادان، آزمایشات ممکن است شامل سونوگرافی شکم، تنقیه باریم و سی تی اسکن باشد. برای بزرگسالان، معاینه رکتوم دیجیتال، آنوسکوپی و پروکتوسکوپی معمولا انجام می شود.
۴. تنگی مقعد چگونه درمان می شود؟
پاسخ: درمان ممکن است شامل تغییراتی در شیوه زندگی باشد، مانند خوردن یک رژیم غذایی با فیبر بالا و مصرف نرم‌کننده‌های مدفوع. نوزادان مبتلا به تنگی مادرزادی مقعد تحت اتساع مقعد قرار می گیرند تا به تدریج مقعدشان کشیده شود. بزرگسالان بسته به شدت بیماری ممکن است اتساع مقعد یا جراحی دریافت کنند.
۵. چشم انداز افراد مبتلا به تنگی مقعد چیست؟
پاسخ: چشم انداز به علت، شدت و موفقیت درمان بستگی دارد. بسیاری از افراد پس از دریافت درمان مناسب، بهبود علائم و کیفیت زندگی را تجربه می کنند. با این حال، مدیریت طولانی مدت IBD برای بزرگسالان برای جلوگیری از عود و عوارض بسیار مهم است.
