سندرم آلپورت: علل، علائم، تشخیص و درمان

سندرم آلپورت یک اختلال ژنتیکی نادر است که کلیه ها، گوش ها و چشم ها را درگیر می کند. این در درجه اول بر پروتئین های ساختاری که غشای پایه گلومرولی (GBM) کلیه ها را تشکیل می دهند تأثیر می گذارد. این بیماری برای اولین بار توسط آلن آلپورت در سال ۱۹۲۷ توصیف شد. نادر بودن این اختلال، افزایش آگاهی و آموزش افراد آسیب دیده و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی را در مورد جنبه های مختلف آن، از جمله علل، علائم، تشخیص، مدیریت، و چشم انداز ضروری می کند.

علل

سندرم آلپورت یک اختلال ارثی است که به دلیل جهش در ژن هایی که پروتئین های ساختاری تولید می کنند رخ می دهد. سه نوع از سندرم آلپورت شناخته شده است، به نام های سندرم آلپورت مرتبط با X (XLAS)، سندرم آلپورت غالب اتوزومال (ADAS) و سندرم آلپورت مغلوب اتوزومال (ARAS).

1. سندرم X-Linked Alport (XLAS): این نوع از سندرم آلپورت در بین مردان شایع تر است و به دلیل جهش در ژن COL4A5 مرتبط با X ایجاد می شود که زنجیره آلفا-۵ از کلاژن نوع IV موجود در GBM را کد می کند. زنان نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، اما معمولاً شکل خفیف‌تری از این بیماری دارند.
2. سندرم آلپورت غالب اتوزومال (ADAS): ADAS که در اثر جهش در ژن‌های COL4A3 یا COL4A4 واقع در کروموزوم ۲ ایجاد می‌شود، هم مردان و هم زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌دهد. این ژن ها به ترتیب زنجیره های آلفا-۳ یا آلفا-۴ کلاژن نوع IV را کد می کنند.
3. سندرم آلپورت اتوزومال مغلوب (ARAS): این شکل از سندرم آلپورت ناشی از جهش در هر دو ژن در کروموزوم ۲ است که مسئول کدگذاری پروتئین های آلفا-۳ یا آلفا-۴ هستند. ARAS به جنسیت تعیین شده فرد بستگی ندارد و شدت آن در همه یکسان است.

وراثت و شیوع

سندرم آلپورت یک بیماری ارثی است و یک یا هر دو والدین بیولوژیکی می توانند آن را به فرزند خود منتقل کنند. با این حال، در حدود ۱۵٪ موارد، هیچ یک از والدین حامل ژن جهش یافته نیستند. شیوع سندرم آلپورت کمتر از ۲۰۰۰۰۰ نفر در ایالات متحده و تقریباً ۱ نفر از هر ۵۰۰۰۰ تولد زنده در سراسر جهان تخمین زده می شود.

علائم

علائم سندرم آلپورت می تواند بسیار متفاوت باشد و شدت آن به نوع اختلال بستگی دارد. شایع ترین علائم عبارتند از:

1. هماچوری میکروسکوپی: علامت اولیه سندرم آلپورت که در نوزادان XLAS و همه بیماران ARAS دیده می شود، وجود سلول های خونی در ادرار است که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند. این علامت ممکن است در مراحل بعدی زندگی برای بیماران ADAS و زنان مبتلا به XLAS ظاهر شود.
2. پروتئینوری : افراد مبتلا به سندرم آلپورت به دلیل ساختار غیرطبیعی GBM، نشت پروتئین به ادرار خود را تجربه می کنند.
3. بیماری مزمن کلیه (CKD) یا نارسایی کلیه: با گذشت زمان، با ضخیم شدن و بی نظم شدن GBM ها، بافت اسکار (فیبروز) ایجاد می شود که منجر به کاهش عملکرد کلیه می شود. در صورت عدم درمان، سندرم آلپورت می تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
4. از دست دادن شنوایی: کم شنوایی در مردان مبتلا به XLAS و ARAS شایع تر است، اما می تواند در هر بیمار مبتلا به سندرم آلپورت رخ دهد. از دست دادن معمولاً تدریجی است و در ابتدا بر صداهای با صدای بالاتر تأثیر می گذارد، اما در نهایت می تواند منجر به ناشنوایی کامل شود.
5. مشکلات چشمی: انواع مختلفی از مشکلات چشمی در افراد مبتلا به سندرم آلپورت، از جمله خراشیدگی قرنیه و ایجاد آب مروارید، ممکن است ایجاد شود. این عوارض می تواند منجر به از دست دادن بینایی شود، اما معمولا آنقدر شدید نیستند که باعث کوری کامل شوند.

تشخیص

اگر پزشک به دلیل علائم یا سابقه خانوادگی این بیماری به سندرم آلپورت مشکوک شود، چندین آزمایش می تواند تشخیص را تأیید کند:

1. آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می تواند هماچوری و پروتئینوری میکروسکوپی، دو علامت رایج سندرم آلپورت را نشان دهد.
2. آزمایش ترخیص کراتینین یا آزمایش خون سیستاتین C: این آزمایش ها سطح کراتینین و پروتئین سیستاتین C را در خون اندازه گیری می کنند و تخمینی از میزان فیلتر کردن خون توسط کلیه ها ارائه می دهند.
3. تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR): با محاسبه eGFR از سطح کراتینین یا سیستاتین C، یک ارائه دهنده می تواند تخمین بزند که کلیه ها چقدر خون را تمیز می کنند.
4. بیوپسی کلیه: این روش شامل برداشتن یک قطعه کوچک از بافت کلیه برای بررسی زیر میکروسکوپ است. در سندرم آلپورت، GBM ها نازک با نواحی ضخیم به نظر می رسند. اگر بیماری شدیدتر باشد، واحدهای فیلتر و ساختار نگهدارنده ممکن است علائم اسکار را نشان دهند.
5. آزمایش ژنتیکی: آزمایش ژنتیکی می تواند جهش در ژن های کلاژن را که باعث سندرم آلپورت می شود شناسایی کند. ارائه دهندگان ممکن است از آزمایش خون یا آزمایش بزاق برای این منظور استفاده کنند.
6. تست شنوایی: تست شنوایی یا شنوایی گرافی می تواند کم شنوایی را تشخیص دهد که در مردان مبتلا به XLAS و ARAS شایع تر است.
7. معاینه چشم: یک متخصص مراقبت از چشم باید معاینه چشم را برای تشخیص هرگونه عارضه چشم انجام دهد. تصویربرداری توموگرافی انسجام نوری (OCT) نیز ممکن است انجام شود.

مدیریت و درمان

در حال حاضر هیچ درمانی برای سندرم آلپورت وجود ندارد، اما درمان های مختلف می توانند زوال کلیه را کاهش داده و نارسایی کلیه را به تاخیر بیندازند. برخی از این درمان ها عبارتند از:

1. مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE): مهارکننده های ACE فشار خون را کاهش می دهند، پروتئین ادرار را کاهش می دهند و از کلیه ها محافظت می کنند. پس از تشخیص برای همه مردان مبتلا به XLAS یا ARAS توصیه می شود. برای زنان مبتلا به XLAS یا ADAS، مهارکننده‌های ACE ممکن است پس از تشخیص پروتئینوری یا در زمان تشخیص شروع شوند.
2. مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs): ARB ها مزایای مشابهی با مهارکننده های ACE دارند و می توانند جایگزینی برای افرادی باشند که نمی توانند مهارکننده های ACE را تحمل کنند.
3. مهارکننده های انتقال سدیم-گلوکز نوع ۲ (SGLT-2): این داروها می توانند به کاهش خطر نارسایی کلیه در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی یا سندرم آلپورت کمک کنند. با این حال، همه مهارکننده های SGLT-2 برای این منظور تایید نشده اند.
4. رژیم غذایی کنترل شده با سدیم: محدود کردن مصرف سدیم و نمک می تواند به کاهش فشار خون و حفظ سلامت کلیه و قلب در افراد مبتلا به سندرم آلپورت کمک کند.
5. داروها: علاوه بر داروهای ذکر شده، افراد مبتلا به سندرم آلپورت بسته به علائم یا عوارض خاص خود، ممکن است به داروهای دیگری نیز نیاز داشته باشند.
6. نظارت منظم: معاینات منظم با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی و متخصصان کلیه برای نظارت بر عملکرد کلیه و سلامت کلی بسیار مهم است.

جلوگیری

پیشگیری از سندرم آلپورت ممکن نیست زیرا یک بیماری ژنتیکی است. با این حال، تشخیص زودهنگام و درمان می تواند به کند کردن پیشرفت بیماری کلیوی و تاخیر در نارسایی کلیه کمک کند. آگاهی از سابقه خانوادگی و آزمایش منظم هماچوری میکروسکوپی، پروتئینوری و کاهش عملکرد کلیه برای تشخیص زودهنگام و مداخله ضروری است.

مردان مبتلا به XLAS و افراد مبتلا به ARAS معمولاً قبل از ۳۰ سالگی دچار نارسایی کلیه و کم شنوایی می شوند. زنان مبتلا به XLAS ممکن است پیامدهای متنوع تری داشته باشند، به طوری که برخی فقط هماچوری میکروسکوپی، پروتئینوری، CKD یا نارسایی کلیه و کم شنوایی را تجربه می کنند. ADAS کمتر شایع است و با پیش آگهی بهتر همراه است و خطر ابتلا به نارسایی کلیه و کاهش شنوایی را کاهش می دهد. CKD و نارسایی کلیه معمولاً طول عمر افراد مبتلا به سندرم آلپورت را کوتاه می کند، اما درمان مناسب می تواند به نزدیک شدن امید به زندگی آنها به میانگین کمک کند. پیوند کلیه می تواند کلیه آسیب دیده را با یک کلیه حاوی کلاژن معمولی نوع IV جایگزین کند و سندرم آلپورت را در کلیه جدید درمان کند اما علائم دیگری مانند کم شنوایی یا مشکلات چشمی را برطرف نکند.

کلام پایانی

سندرم آلپورت یک اختلال ژنتیکی نادر است که کلیه ها، گوش ها و چشم ها را تحت تاثیر قرار می دهد و در درجه اول باعث آسیب به غشای پایه گلومرولی کلیه ها می شود. سه نوع سندرم آلپورت – مرتبط با X، اتوزومال غالب و اتوزومال مغلوب – الگوهای وراثتی، علائم و شیوع متفاوتی دارند. در حالی که هیچ درمانی وجود ندارد، درمان هایی برای کند کردن زوال کلیه، مدیریت علائم و افزایش طول عمر افراد مبتلا وجود دارد. تشخیص زودهنگام و مداخله برای نتایج مطلوب و کیفیت زندگی برای کسانی که با سندرم آلپورت زندگی می کنند ضروری است. تحقیقات بیشتر در زمینه ژن درمانی و مداخلات پزشکی ممکن است پیشرفت های قابل توجهی در آینده ایجاد کند.