آسپرژیلوزیس گروهی از بیماری‌ها است که توسط قارچ‌های آسپرژیلوس، یک کپک معمولی که در خاک، گیاهان و هوایی که تنفس می‌کنیم، ایجاد می‌شود. در افراد سالم، استنشاق این هاگ ها معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند. با این حال، برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیف یا شرایط خاص ریوی دارند، آسپرژیلوس می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک، بیماری‌های مزمن ریوی یا حتی عفونت‌های تهدیدکننده زندگی شود. در این مقاله به بررسی انواع آسپرژیلوزیس ، علائم، علل، تشخیص، درمان، پیشگیری و عوارض احتمالی آن می‌پردازیم.
انواع آسپرژیلوزیس
آسپرژیلوزیس بسته به شدت و ماهیت عفونت به انواع مختلفی طبقه بندی می شود:
- آسپرژیلوزیس برونکوپولمونری آلرژیک (ABPA): این نوع زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به اشتباه آسپرژیلوس را به عنوان یک مهاجم خارجی شناسایی می کند و باعث واکنش آلرژیک می شود. افراد مبتلا به آسم، برونشکتازی یا فیبروز کیستیک در معرض خطر بیشتری هستند.
- آسپرژیلوما (“توپ قارچ”): در این نوع، آسپرژیلوس در داخل حفره ای در ریه ها رشد می کند و توده ای به نام توپ قارچی را تشکیل می دهد. این وضعیت به طور کلی تهدید کننده زندگی نیست و اغلب با جراحی قابل درمان است.
- آسپرژیلوز مزمن ریوی: این نوع شامل التهاب مزمن ریه به دلیل آسپرژیلوس است. بیماران مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، سارکوئیدوز یا سل در معرض خطر بیشتری هستند.
- آسپرژیلوز تهاجمی: شدیدترین شکل آسپرژیلوزیس، آسپرژیلوز تهاجمی زمانی رخ می‌دهد که آسپرژیلوس فراتر از ریه‌ها به سایر اندام‌ها مانند مغز، کلیه‌ها یا پوست گسترش می‌یابد. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افرادی که پیوند عضو داشته اند یا به طور منظم از کورتیکواستروئیدها استفاده می کنند، در معرض بالاترین خطر قرار دارند.
علائم آسپرژیلوزیس
علائم آسپرژیلوزیس بسته به نوع عفونت و شدت آن متفاوت است. علائم رایج عبارتند از:
- سرفه، گاهی اوقات با خلط خونی همراه است
- تنگی نفس یا تنگی نفس
- خس خس سینه یا تنفس پر سر و صدا
- درد قفسه سینه
- خستگی و کاهش وزن (شایع در آسپرژیلوزیس ریوی مزمن)
- تب (یک علامت شایع آسپرژیلوزیس مهاجم)
اگر عفونت به سایر قسمت های بدن سرایت کند، علائم اضافی ممکن است ظاهر شوند:
- قرمزی چشم، درد چشم یا تاری دید (کراتیت قارچی)
- گرفتگی یا آبریزش بینی، سردرد و کاهش حس بویایی (سینوزیت آسپرژیلوس آلرژیک یا مهاجم)
- لکه های قرمز و سفت روی پوست که ممکن است به زخم (آسپرگیلوزیس جلدی) تبدیل شود.
- تغییرات خلقی، گیجی، تشنج و ضعف (آسپرگیلوزیس مغزی)
- درد شکم، اسهال، یبوست (آسپرگیلوزیس گوارشی)
- تورم در یک طرف صورت، سردرد، گرفتگی بینی، درد بینی، مخاط خونی در بینی، افتادگی پلک و ترشح چرک سیاه از چشم، دهان یا بینی ( رینوسفالیت )
علل و عوامل خطر
قارچ های آسپرژیلوس در محیط گسترده هستند و اکثر افراد اسپورهای خود را بدون هیچ گونه عوارض جانبی استنشاق می کنند. با این حال، برخی از عوامل خطر می‌توانند مستعد ابتلا به آسپرژیلوزیس را افزایش دهند:
- ضعف سیستم ایمنی: افراد مبتلا به HIV/AIDS، سرطان، یا کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دریافت می کنند (مانند پس از پیوند عضو) در معرض خطر بالایی برای آسپرژیلوز هستند.
- شرایط مزمن ریوی: افراد مبتلا به آسم، بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)، برونشکتازی یا فیبروز کیستیک بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
- دیابت: دیابت کنترل نشده ممکن است خطر ابتلا به آسپرژیلوزیس را افزایش دهد، به ویژه انواع تهاجمی.
- نوتروپنی: افراد با تعداد کم نوتروفیل (نوعی گلبول سفید خون) در معرض خطر بیشتری هستند، به ویژه برای آسپرژیلوزیس مهاجم.
تشخیص آسپرژیلوزیس
برای تشخیص آسپرژیلوزیس، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی از ترکیبی از تست های تصویربرداری، تست های آزمایشگاهی و سابقه پزشکی استفاده می کنند. برخی از روش های تشخیصی عبارتند از:
- آزمایش‌های آلرژی: آزمایش‌های خون یا پوست می‌توانند آنتی‌بادی‌ها یا واکنش‌های ایمنی به آسپرژیلوس را در انواع آلرژیک یا مزمن آسپرژیلوز شناسایی کنند.
- بیوپسی: یک نمونه بافت یا مایع از ناحیه آسیب دیده گرفته می شود و از نظر وجود آسپرژیلوس آزمایش می شود.
- آزمایش خون: آسپرژیلوز تهاجمی را می توان گاهی از طریق آزمایش خون که به دنبال آنتی بادی های خاص یا نشانگرهای قارچی است، تشخیص داد.
- کشت: نمونه‌هایی از مایعات بدن (مانند خون، خلط یا مایع اطراف ریه‌ها، مغز یا نخاع) برای رشد آسپرژیلوس کشت می‌شوند.
- تصویربرداری: اشعه ایکس و اسکن سی تی اسکن می تواند علائم آسپرژیلوزیس را در ناحیه آسیب دیده، مانند توده یا حفره در ریه ها، نشان دهد.
درمان و مدیریت آسپرژیلوزیس
درمان آسپرژیلوزیس به نوع و شدت عفونت و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. گزینه های اصلی درمان عبارتند از:
- جراحی: برداشتن توپ های قارچی یا سایر بافت های عفونی با جراحی یک درمان موثر برای اشکال غیرتهاجمی آسپرژیلوزیس است و گاهی در آسپرژیلوزیس مهاجم نیز استفاده می شود.
- داروهای ضد قارچ: داروهای ضد قارچی مختلفی برای درمان آسپرژیلوزیس استفاده می‌شود، مانند وریکونازول، ایساووکونازول ، پوزاکونازول ، ایتراکونازول، لیپوزومال آمفوتریسین B، کاسپوفانگین و میکافونژین. انتخاب دارو بستگی به نوع عفونت، وضعیت بیمار و هرگونه حساسیت دارویی دارد.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها به کاهش التهاب کمک می کنند و ممکن است برای درمان عفونت های آلرژیک یا پوستی ناشی از آسپرژیلوس استفاده شوند.
پیشگیری از آسپرژیلوزیس
در حالی که اجتناب از اسپورهای آسپرژیلوس به طور کلی چالش برانگیز است، افرادی که در معرض خطر بالای آسپرژیلوز هستند می توانند اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند:
- اجتناب از محیط‌هایی که تعداد کپک‌ها زیاد است، مانند محل‌های ساخت و ساز یا توده‌های کمپوست، و پوشیدن ماسک صورت N95 در صورتی که قرار گرفتن در معرض آن اجتناب‌ناپذیر است.
- مصرف داروهای ضد قارچ برای جلوگیری از عفونت در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف یا شرایط مزمن ریوی.
- غربالگری و نظارت منظم برای افراد در معرض خطر برای تشخیص و درمان زودهنگام عفونت ها.
چشم انداز و عوارض آسپرژیلوزیس
پیش آگهی آسپرژیلوز بسته به نوع و شدت عفونت متفاوت است:
- آسپرژیلوم: معمولاً تهدید کننده زندگی نیست و اغلب با جراحی با موفقیت درمان می شود.
- آسپرژیلوز برونکوپولمونری آلرژیک: معمولاً تهدید کننده زندگی نیست، اما اگر برای مدت طولانی درمان نشود، می تواند باعث آسیب ریه شود.
- آسپرژیلوزیس مزمن ریوی: می تواند شرایط زمینه ای مانند COPD را پیچیده کند و در برخی موارد ممکن است تهدید کننده زندگی باشد. درمان اغلب به مدیریت علائم کمک می کند اما ممکن است عفونت را درمان نکند.
- آسپرژیلوز تهاجمی: تهدید کننده زندگی و درمان آن دشوار است، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. تشخیص زودهنگام و درمان بسیار مهم است.
عوارض بالقوه آسپرژیلوزیس عبارتند از:
- آسیب ریه: اسکار، برونشکتازی یا آتلکتازی ممکن است در هر نوع آسپرژیلوزیس رخ دهد.
- تخریب بافت و درگیری اندام ها: آسپرژیلوزیس مهاجم و مزمن می تواند به سایر اندام ها سرایت کند و باعث آسیب بافتی و نارسایی اندام شود.
- نارسایی تنفسی: آسپرژیلوزیس شدید می تواند منجر به نارسایی تنفسی شود که به تهویه مکانیکی یا اکسیژن درمانی نیاز دارد.
- سپسیس: آسپرژیلوز تهاجمی می تواند منجر به سپسیس شود، یک عفونت بالقوه کشنده جریان خون.
در نتیجه، آسپرژیلوزیس گروهی از بیماری‌های ناشی از قارچ آسپرژیلوس است که بسته به سیستم ایمنی و شرایط زمینه‌ای فرد، می‌تواند از خفیف تا تهدیدکننده حیات متغیر باشد. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و اقدامات پیشگیرانه می تواند به بهبود نتایج بیمار کمک کند. اگر در معرض خطر ابتلا به آسپرژیلوز هستید، حفظ ارتباط باز با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی و مراقبت از علائم بسیار مهم است.
سوالات متداول
۱. علت آسپرژیلوزیس چیست؟
آسپرژیلوزیس توسط گونه های مختلف قارچ آسپرژیلوس ایجاد می شود. شایع ترین علت A. fumigatus است. افراد معمولاً این هاگ ها را بدون بیمار شدن استنشاق می کنند، اما برخی عوامل خطر، مانند ضعف سیستم ایمنی یا شرایط مزمن ریوی، می توانند حساسیت را افزایش دهند.
۲. چگونه فرد مبتلا به عفونت آسپرژیلوس می شود؟
عفونت آسپرژیلوس معمولاً با استنشاق اسپورهای آسپرژیلوس از هوا ایجاد می شود. همچنین ممکن است از طریق بریدگی در پوست یا قرار گرفتن در معرض محیط های آلوده به عفونت مبتلا شوید.
۳. آیا آسپرژیلوز مسری است؟
خیر، آسپرژیلوز مسری نیست. شما نمی توانید آن را از شخص دیگری بگیرید.
۴. علائم آسپرژیلوزیس چیست؟
علائم آسپرژیلوزیس بسته به نوع و محل عفونت متفاوت است. علائم شایع شامل سرفه، تنگی نفس، خس خس سینه، درد قفسه سینه و تب است. اگر عفونت به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند، علائم اضافی ممکن است ظاهر شود.
۵. آسپرژیلوز چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آسپرژیلوزیس شامل ترکیبی از آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش‌های آزمایشگاهی و بررسی سابقه پزشکی بیمار است. برخی از روش‌های تشخیصی شامل آزمایش‌های آلرژی، بیوپسی، آزمایش خون و آزمایش کشت است. تکنیک های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن نیز ممکن است برای شناسایی علائم آسپرژیلوزیس در ناحیه آسیب دیده استفاده شود.
