آنوریسم یک نقطه برآمده و ضعیف در دیواره شریان است. شریان ها رگ های خونی هستند که خون غنی از اکسیژن را از قلب به قسمت های مختلف بدن منتقل می کنند. آنوریسم می تواند در هر شریانی رخ دهد اما در آئورت که اصلی ترین و بزرگ ترین شریان بدن است شایع تر است. این عارضه معمولاً باعث درد نمی شود و اغلب تا زمانی که پاره شود یا لخته خون تشکیل شود، شناسایی نشده باقی می ماند.
انواع آنوریسم
آنوریسم ها می توانند در نقاط مختلفی از بدن رخ دهند که بسته به محل شکل گیری آنها به انواع مختلفی منجر می شود. در اینجا یک تفکیک دقیق از رایج ترین انواع ارائه شده است:
- آنوریسم آئورت شکمی (AAA): این آنوریسم ها در بخشی از آئورت که به شکم منتهی می شود رخ می دهد. آنها در مردان شایع تر هستند و با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می کنند. عوامل خطر شامل سیگار کشیدن، مرد بودن در بدو تولد، داشتن سابقه خانوادگی این بیماری و برخی بیماری های قلبی است.
- آنوریسم مغزی یا آنوریسم مغزی: اینها بر شریان های مغز تأثیر می گذارد. شایع ترین نوع آنوریسم ساکولار یا توت است که به صورت کیسه ای از خون متصل به شریان تشکیل می شود و شبیه یک توت ریز است. در حالی که بسیاری از آنوریسم های مغزی پاره نمی شوند، پارگی آن می تواند کشنده باشد و باعث خونریزی زیر عنکبوتیه شود که به عنوان خونریزی مغزی نیز شناخته می شود.
- آنوریسم آئورت توراسیک: این آنوریسم ها در بخشی از آئورت واقع در قفسه سینه ایجاد می شوند. آنها نسبت به آنوریسم آئورت شکمی کمتر شایع هستند.
- آنوریسم کاروتید: این آنوریسم در شریان های کاروتید ایجاد می شود که خون را به مغز، گردن و صورت می رسانند. آنوریسم کاروتید نادر است.
- آنوریسم پوپلیتئال: این آنوریسم در شریان پشت زانو ایجاد می شود.
- آنوریسم شریان مزانتریک: این آنوریسم در شریان خونرسانی به روده ایجاد می شود.
- آنوریسم شریان طحال: این آنوریسم در شریانی که به طحال خدمت می کند رخ می دهد.
علل و عوامل خطر
علت دقیق آنوریسم اغلب ناشناخته است، اما برخی از عوامل در ایجاد آنها نقش دارند:
- آترواسکلروز: باریک شدن رگ ها به دلیل تجمع مواد چرب، کلسترول و سایر مواد در دیواره سرخرگ ها است. با گذشت زمان، می تواند دیواره های شریان را ضعیف کرده و منجر به تشکیل آنوریسم شود.
- سابقه خانوادگی: افراد دارای سابقه خانوادگی آنوریسم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا در درازمدت باعث افزایش فشار بر دیواره شریان ها می شود و آنها را مستعد تشکیل آنوریسم می کند.
- آسیب: آسیب به آئورت یا سایر شریان ها می تواند باعث ایجاد آنوریسم شود.
تشخیص و آزمایشات
آنوریسم ها اغلب به طور اتفاقی در طی معاینه معمول یا سایر آزمایش های غربالگری کشف می شوند. هنگامی که علائم وجود دارد، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی آزمایش های تصویربرداری را برای تأیید تشخیص و تعیین شدت آنوریسم انجام می دهند:
- سی تی اسکن: توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) تصاویر مقطعی دقیقی از بدن ایجاد می کند و امکان تشخیص و ارزیابی آنوریسم ها را فراهم می کند.
- CT یا MRI آنژیوگرافی: این تست های تصویربرداری نمای دقیق تری از رگ های خونی ارائه می دهند. آنها شامل تزریق یک رنگ مخصوص به جریان خون برای برجسته کردن رگ های خونی و کمک به تشخیص آنوریسم است.
- اولتراسوند: یک آزمایش غیر تهاجمی که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می کند. اغلب برای تشخیص آنوریسم آئورت شکمی استفاده می شود.
درمان و مدیریت
روش درمان آنوریسم به نوع، اندازه و محل آنوریسم بستگی دارد. در برخی موارد، آنوریسم ها اگر کوچک باشند و در خطر پارگی نباشند، ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشند. نظارت و مدیریت عوامل خطر مانند فشار خون بالا و سطح کلسترول می تواند به کند کردن رشد آنوریسم کمک کند.
اگر آنوریسم بزرگ باشد یا در معرض خطر ترکیدن باشد، ممکن است جراحی یا روش‌های اندوواسکولار لازم باشد. هدف از این روش ها تقویت یا ترمیم شریان آسیب دیده و جلوگیری از پارگی است. برخی از درمان های رایج عبارتند از:
- ترمیم آنوریسم اندوواسکولار (EVAR): در این روش، یک کاتتر در داخل رگ قرار داده می شود و یک گرافت در داخل شریان قرار می گیرد تا آن را تقویت یا ترمیم کند. این اغلب برای آنوریسم آئورت قفسه سینه استفاده می شود و در صورت نیاز به پیوند سفارشی، ترمیم آئورت درون عروقی قفسه سینه (TEVAR) یا ترمیم آنوریسم اندوواسکولار فنستردار (FEVAR) نامیده می شود.
- جراحی باز: در برخی موارد، جراح نیاز به انجام جراحی باز برای جایگزینی یا ترمیم شریان آسیب دیده دارد. این شامل ایجاد یک برش در قفسه سینه یا شکم برای دسترسی به آنوریسم است.
- کویلینگ اندوواسکولار: برای آنوریسم های مغزی، این روش شامل قرار دادن سیم پیچ ها از طریق کاتتر به داخل آنوریسم است تا جریان خون قطع شود و از پارگی جلوگیری شود.
- برش میکروواسکولار: این جراحی مغز باز آنوریسم های مغزی را با قرار دادن یک گیره فلزی در پایه آنوریسم برای قطع جریان خون درمان می کند.
- آمبولیزاسیون کاتتر: در این روش از کاتتر برای مسدود کردن جریان خون به آنوریسم با دارو یا عوامل آمبولیک استفاده می شود.
پیشگیری و تغییر سبک زندگی
در حالی که همه آنوریسم ها قابل پیشگیری نیستند، اتخاذ یک سبک زندگی سالم برای قلب می تواند به کاهش خطر ابتلا به آنوریسم کمک کند:
- یک رژیم غذایی سالم برای قلب داشته باشید: مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و لبنیات کم‌چرب مصرف کنید. مصرف نمک، چربی اشباع شده، چربی ترانس و کلسترول را محدود کنید.
- به طور منظم ورزش کنید: پنج روز در هفته حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط، مانند پیاده روی سریع داشته باشید.
- وزن مناسب را حفظ کنید: اضافه وزن به قلب و عروق خونی فشار بیشتری وارد می کند. با متعادل کردن کالری هایی که با فعالیت بدنی مصرف می کنید، وزن خود را سالم نگه دارید.
- اجتناب یا ترک سیگار: سیگار به رگ های خونی آسیب می رساند و خطر ابتلا به آنوریسم، به ویژه آنوریسم آئورت شکمی را افزایش می دهد. ترک سیگار می تواند به میزان قابل توجهی خطر را کاهش دهد.
- کنترل شرایط مزمن: شرایطی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت را برای کاهش خطر ابتلا به آنوریسم مدیریت کنید.
چشم انداز و پیش آگهی
آنوریسم پارگی یک اورژانس پزشکی است که اگر به موقع درمان نشود می تواند کشنده باشد. هنگامی که یک آنوریسم مغزی پاره می شود، باعث خونریزی زیر عنکبوتیه می شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد. در حالی که برخی از افراد پس از درمان به خوبی بهبود می یابند، نتایج بسته به محل و شدت آنوریسم و سرعت درمان بسیار متفاوت است.
برای آنوریسم های پاره نشده، با نظارت و مدیریت مناسب عوامل خطر، می توان وضعیت را به طور موثر مدیریت کرد و خطر پارگی را به حداقل رساند.
سوالات متداول
۱. علت ایجاد آنوریسم در شریان چیست؟
علت دقیق آنوریسم اغلب ناشناخته است، اما عواملی مانند تصلب شرایین، سابقه خانوادگی، فشار خون بالا و آسیب می‌توانند در ایجاد آنها نقش داشته باشند.
۲. آنوریسم چگونه تشخیص داده می شود؟
آنوریسم ها اغلب به طور اتفاقی در طی معاینات معمول یا سایر تست های غربالگری کشف می شوند. در صورت وجود علائم، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی آزمایش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن، سی تی یا آنژیوگرافی MRI و سونوگرافی را برای تشخیص و ارزیابی شدت آنوریسم انجام می دهند.
۳. انواع مختلف آنوریسم چیست؟
آنوریسم ها می توانند در هر شریانی ایجاد شوند اما بیشتر در آئورت (شکمی یا قفسه سینه) و در مغز (مغزی) دیده می شوند. انواع دیگر آنوریسم شامل آنوریسم های کاروتید، پوپلیتئال، مزانتریک و طحال می باشد.
۴. آنوریسم چگونه درمان می شود؟
درمان آنوریسم به نوع، محل و اندازه آنوریسم بستگی دارد. در برخی موارد، اگر آنوریسم کوچک باشد و در خطر پارگی نباشد، نیازی به درمان فوری نیست. با این حال، آنوریسم‌های بزرگ‌تر یا آن‌هایی که در معرض خطر پارگی هستند ممکن است به جراحی یا روش‌های اندوواسکولار برای تقویت یا ترمیم شریان و جلوگیری از پارگی نیاز داشته باشند.
۵. چگونه می توانم خطر ابتلا به آنوریسم را کاهش دهم؟
اتخاذ یک سبک زندگی سالم برای قلب می تواند به کاهش خطر ابتلا به آنوریسم کمک کند. این شامل خوردن یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، حفظ وزن سالم، اجتناب از یا ترک سیگار، و مدیریت شرایط مزمن مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت است. نظارت و مدیریت صحیح عوامل خطر نیز می تواند به به حداقل رساندن خطر تشکیل و پارگی آنوریسم کمک کند.
