ترومبولیز به تجویز دارو برای حل کردن لخته های خون اشاره دارد. این کار را می توان در شرایط اضطراری مانند حمله قلبی و همچنین برای درمان یا پیشگیری از عوارض ناشی از شرایطی که می تواند منجر به لخته شدن خون شود، انجام داد.
ترومبولیز یک روش درمانی حیاتی است که توسط پزشک برای شکستن یا جلوگیری از تشکیل لخته های خونی استفاده می شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد. در حالی که لخته شدن خون یک فرآیند طبیعی است که به توقف خونریزی کمک می کند، شرایطی وجود دارد که لخته شدن خون می تواند منجر به شرایط جدی مانند حمله قلبی یا نارسایی کلیه شود.
این مقاله به تعریف ترومبولیز و ارائه توضیحی در مورد روش می‌پردازد. همچنین به بررسی خطرات و عوارض جانبی بالقوه مرتبط با ترومبولیز می پردازد.
ترومبولیز چیست؟
درمان ترومبولیتیک که همچنین به عنوان ترومبولیز شناخته می شود، شامل تجویز دارو برای حل کردن لخته های خون است. پزشکان ممکن است از ترومبولیز برای جلوگیری از تشکیل لخته های خونی جدید در افراد در معرض خطر استفاده کنند. این داروها گاهی اوقات به عنوان “حل کننده لخته” نامیده می شوند.
پزشکان می‌توانند این داروها را از طریق تزریق داخل وریدی (IV)، معمولاً با استفاده از سوزن در بازو یا سایر قسمت‌های مناسب بدن تجویز کنند. روش دیگر، آنها می توانند به طور مستقیم دارو را در داخل یا نزدیک محل لخته خون با استفاده از کاتتر در طی یک روش کم تهاجمی تحویل دهند. ممکن است برای القای بیهوشی برای عمل، داروی بیهوشی تجویز شود.
چه زمانی پزشکان ترومبولیز را توصیه می کنند؟
پزشکان اغلب از ترومبولیز در شرایط اضطراری استفاده می کنند. به عنوان مثال، اگر حمله قلبی یا سکته مغزی را تجربه کنید، ممکن است داروهای ترومبولیتیک را به سرعت برای بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به قلب یا مغز ارائه کنند. درمان ترومبولیتیک نیز یک درمان اورژانسی برای آمبولی حاد ریه است.
اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنید که به طور موثر از لخته شدن خون جلوگیری یا کوچک نمی کنند، یک پزشک ممکن است شما را به داروی ترومبولیتیک سوق دهد. آنها همچنین ممکن است ترومبولیز را برای جلوگیری از موارد اضطراری با درمان لخته های خون موجود در شرایطی مانند موارد زیر توصیه کنند:
- ترومبوز ورید عمقی (DVT)
- آترواسکلروز
- بیماری شریان محیطی (PAD)
- لخته شدن خون در قلب (ترومبوز داخل قلب)
- انسداد کاتتر
روش ترومبولیز چیست؟
عوامل مختلفی تعیین می‌کنند که پزشکان از کدام روش ممکن برای ارائه داروهای ترومبولیتیک استفاده کنند. عواملی که باید در نظر بگیرید عبارتند از:
- مشکلاتی که نیاز به درمان دارد
- سن
- سلامت کلی
- خطر عوارض، مانند خونریزی داخلی شدید
ترومبولیز سیستمیک
در طول ترومبولیز سیستمیک، ممکن است داروهای ترومبولیتیک را از طریق سرم متصل به سوزنی در بازوی خود دریافت کنید. این سیستم تحویل داروها را قادر می سازد تا در سراسر بدن شما حرکت کنند تا بتوانند لخته ها را حل کنند.
پزشکان معمولاً از ترومبولیز سیستمیک در موارد اورژانسی پزشکی مانند سکته مغزی، حمله قلبی یا آمبولی ریه استفاده می کنند.
ترومبولیز با هدایت کاتتر
ترومبولیز با کاتتر یک روش کم تهاجمی است که پزشکان پس از تجویز بیهوشی برای ایجاد بیهوشی انجام می دهند. این روش اغلب به صورت پیشگیرانه برای درمان لخته های خون مربوط به ترومبوز ورید عمقی (DVT) و بیماری شریان محیطی (PAD) برنامه ریزی می شود.
در طول این روش، یک لوله نازک و توخالی به نام کاتتر از طریق یک سوراخ کوچک وارد رگ خونی می شود. کاتتر مجهز به یک دوربین کوچک و ابزار در نوک آن است. با استفاده از تصاویر اشعه ایکس نمایش داده شده بر روی صفحه، یک پزشک کاتتر را به محل لخته هدایت می کند. سپس داروهای ترومبولیتیک مستقیماً از طریق کاتتر وارد لخته می شوند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است به صورت دستی لخته را با استفاده از ابزار روی کاتتر خارج کند. این جنبه از روش به عنوان ترومبکتومی مکانیکی شناخته می شود.
اگر نتوان لخته را برداشت، کاتتر را می‌توان در جای خود رها کرد تا به طور مداوم دارو را تا زمانی که لخته حل شود، تحویل دهد. مدت زمان این فرآیند می تواند از چند ساعت تا ۲ روز متغیر باشد (منبع مطلب).
داروهای رایج برای ترومبولیتیک درمانی کدامند؟
داروهای ترومبولیتیک در دسته ای از داروها به نام پروتئازهای سرین قرار دارند. کارشناسان همچنین از ترومبولیتیک ها به عنوان داروهای فیبرینولیتیک یاد می کنند.
این داروها با جدا کردن و شکستن پروتئین‌ها (فیبرین‌ها) که آنها را دست نخورده نگه می‌دارند، لخته‌های خون را حل می‌کنند.
انواع مختلفی از داروهای ترومبولیتیک موجود است. هزینه، اثربخشی و خطرات آنها متفاوت است. یک پزشک می تواند به تعیین نوع و چرایی دریافت کمک کند.
برخی از داروهای ترومبولیتیک که پزشکان اغلب تجویز می کنند عبارتند از (منبع مطلب):
- آلتپلاز (اکتیواز)
- آنیسترپلاز (Eminase)
- ریتپلاز (رتاواز)
- استرپتوکیناز (استرپتاز)
- تنکتپلاز (TNKase)
- اوروکیناز (Kinlytic)
داروی دیگری – پرووروکیناز – در یک کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۲۳ مؤثر بود ، اما سازمان غذا و دارو (FDA) هنوز آن را تایید نکرده است (منبع مطلب).
خطرات و عوارض جانبی ترومبولیز چیست؟
خطر اصلی درمان ترومبولیتیک، خونریزی داخلی، از جمله خونریزی مغزی است. آسیب کلیه نیز می تواند رخ دهد، به خصوص در افراد مبتلا به دیابت.
سایر عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
- واکنش آلرژیک به دارو
- وجود خون در مدفوع یا ادرار
- خونریزی بینی
- کبودی در محل IV یا محل قرار دادن کاتتر
- فشار خون پایین
- مهاجرت لخته خون به قسمت دیگری از بدن
- آنژیوادم
- آریتمی بطنی
چه کسانی نباید ترومبولیز شوند؟
اگر شما در معرض خطر خونریزی شدید هستید، ممکن است یک پزشک این درمان را توصیه نکند. افراد باردار و افراد مسن نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری از عوارض این روش باشند.
شرایطی که ممکن است شما را از دریافت درمان ترومبولیتیک باز دارد عبارتند از:
- بیماری کلیوی شدید
- سابقه خونریزی مغزی یا آسیب مغزی تروماتیک
- یک جراحی اخیر مغز یا ستون فقرات
امید به بهبودی افراد پس از ترومبولیز چیست؟
ترومبولیز در از بین بردن لخته های خون بسیار موثر است، اما ممکن است برای همه موثر نباشد. برخی از افراد حتی پس از ترومبولیز ممکن است لخته های خون جدیدی ایجاد کنند.
پزشکان معمولاً نظارت مداوم از طریق آزمایش هایی مانند سونوگرافی پا را برای جستجوی تشکیل لخته های جدید توصیه می کنند. آنها همچنین ممکن است استفاده مداوم از ترومبولیتیک های خوراکی یا سایر داروهایی که تشکیل لخته خون را کاهش می دهند توصیه کنند.
شما می توانید با ارائه علائم لخته خون زیر فوراً به پزشک، در صورت بروز، بهترین مدافع خود باشید:
- درد شدید قفسه سینه
- تنگی نفس
- سرفه کردن خون
- تغییر رنگ یا احساس گرما، گرفتگی، ضربان، یا تورم در بازو یا پا
سوالات متداول
۱. ترومبولیتیک ها با داروهای ضد انعقاد چه تفاوتی دارند؟
مردم همچنین داروهای ضد انعقاد را رقیق کننده خون می نامند. بر خلاف ترومبولیتیک ها، لخته های موجود را درمان نمی کنند. در عوض، آنها از تشکیل لخته جلوگیری می کنند. آنها همچنین ممکن است به جلوگیری از بزرگ شدن لخته های موجود کمک کنند.
۲. آیا ترومبولیز همان لخته سازی است؟
گاهی اوقات، مردم داروهای ترومبولیتیک را «شکن کننده لخته» می نامند، زیرا آنها لخته ها را حل کرده یا از هم جدا می کنند.
۳. آیا می توانید هم ترومبولیز و هم ترومبکتومی انجام دهید؟
بله، پزشکان ممکن است ترومبکتومی را به عنوان بخشی از یک روش ترومبولیز انجام دهند. شما ممکن است داروهای لخته شکن را از طریق یک کاتتر مجهز به ابزار دریافت کنید. پزشکان می توانند از این ابزار مکانیکی برای بریدن و حذف لخته خون استفاده کنند.
کلام پایانی
- درمان ترومبولیتیک (ترومبولیز) استفاده از داروهای حل کننده لخته خون است. پزشکان معمولاً از آن به عنوان یک درمان اضطراری برای متوقف کردن یا جلوگیری از آسیب ناشی از حمله قلبی، سکته مغزی یا آمبولی ریوی استفاده می کنند.
- شایع ترین عوارض جانبی ترومبولیتیک ها خونریزی یا لخته شدن خون به محل دیگری در بدن است. ترومبولیتیک ها ممکن است برای افرادی که در معرض خطر بالای خونریزی هستند یا سابقه بیماری کلیوی دارند مناسب نباشد.
