برخی از داروها می توانند باعث کاهش تعداد پلاکت ها شوند که می تواند منجر به خونریزی بیش از حد شود. هپارین شایع ترین علت است، اما داروهای رایج مانند استامینوفن و برخی آنتی بیوتیک ها نیز می توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند.
ترومبوسیتوپنی زمانی اتفاق می افتد که تعداد پلاکت ها در خون شما کم باشد. پلاکت ها سلول های خونی هستند که به لخته شدن خون یا کاهش خونریزی کمک می کنند. ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو در نتیجه مصرف برخی داروها باعث کاهش تعداد پلاکت ها می شود. مصرف برخی غذاها یا نوشیدنی ها نیز می تواند باعث ایجاد این بیماری شود.
این نوع ترومبوسیتوپنی معمولاً شدید است و بدون درمان فوری می تواند کشنده باشد. این مقاله را بخوانید تا بدانید کدام داروها می توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند، چه علائمی را باید رعایت کرد و پزشکان چگونه می توانند آن را تشخیص و درمان کنند.
کدام داروها می توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند؟
شواهد علمی نشان می دهد که داروهای متعددی به احتمال زیاد باعث ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو می شوند. آنها عبارتند از:
- اَبسیکسی‌مَـب (abciximab)، یک رقیق کننده خون که به کند کردن روند لخته شدن خون کمک می کند
- استامینوفن ، مسکنی که تب را نیز کاهش می دهد
- هپارین ، یک ضد انعقاد برای کمک به کند کردن لخته شدن خون در عروق خونی
- متیل دوپا ، یک داروی فشار خون
- کینیدین ، دارویی که ضربان قلب نامنظم و مالاریا را درمان می‌کند
- کینین، یک داروی ضد انگل که مالاریا را درمان می کند
- ریفامپین، آنتی بیوتیکی است که پزشکان با سایر داروها برای درمان سل استفاده می کنند
تحقیقات نشان می دهد که چند داروی دیگر نیز ممکن است باعث ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو شوند، از جمله:
- کاربامازپین ، یک داروی ضد تشنج که تشنج و اختلال دوقطبی را درمان می‌کند.
- سایمتیدین، یک آنتی هیستامین که مردم به عنوان کاهش دهنده اسید معده برای کمک به درمان زخم معده استفاده می کنند.
- دیکلوفناک ، یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) برای درمان درد ناشی از آرتریت و میگرن
- افالیزومب، یک بیولوژیک مفید برای درمان بیماری های خود ایمنی، مانند پسوریازیس
- تری متوپریم- سولفامتوکسازول ، آنتی بیوتیکی برای درمان عفونت ها
- وانکومایسین، آنتی بیوتیکی که پزشکان اغلب برای درمان استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین استفاده می کنند.
علائم ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو چیست؟
علائم ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو که باید مراقب آنها بود عبارتند از:
- خونریزی در مکان هایی که معمولاً خونریزی ندارید
- خونریزی ناشی از بریدگی ها یا خراش های کوچک که خیلی سریع خوب نمی شوند
- خونریزی بینی بیشتر از حد معمول
- خونریزی از لثه ها هنگام مسواک زدن
- کبودی راحت تر از حد معمول
- ایجاد لکه های قرمز روی پوست شما (پتشی)
- ایجاد لکه های تغییر رنگ روی پوست شما (پورپورا)
- داشتن خون در ادرار
- وجود خون در مدفوع
- وجود خون در مایع منی یا ترشحات واژن
اگر هر یک از علائم ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو را برای بیش از یک هفته دارید یا اگر متوجه علائم اورژانسی شدید، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. این موارد عبارتند از (منبع مطلب) :
- خونریزی که حتی با بانداژ یا فشار دادن متوقف نمی شود
- خستگی مفرط
- از دست دادن هوشیاری (سنکوپ)
چگونه پزشکان ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو را تشخیص می دهند؟
برخی از ابزارها و تکنیک های تشخیصی که پزشکان ممکن است برای تشخیص ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو استفاده کنند عبارتند از:
- آزمایش خون برای بررسی سطوح پایین پلاکت و سایر سطوح نامنظم گلبول های خون، مانند گلبول های قرمز یا گلبول های سفید.
- یک معاینه فیزیکی برای بررسی سایر علائم ترومبوسیتوپنی، مانند بزرگ شدن طحال (سپلنومگالی) یا علائم خونریزی بیش از حد
- حذف هر دارویی از برنامه درمانی شما که ممکن است باعث ترومبوسیتوپنی شود
درمان ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو چیست؟
خط اول درمان برای ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو، قطع فوری دارویی است که باعث آن شده است (منبع مطلب). همچنین ممکن است لازم باشد مصرف داروهای دیگری را که ممکن است با تداخل با داروهایی که باعث ایجاد این بیماری شده اند، باعث ترومبوسیتوپنی شده باشند، متوقف کنید.
پزشک شما ممکن است توصیه کند که مصرف داروها را در یک توالی خاص متوقف کنید تا بتوانند نحوه تغییر علائم شما را پس از قطع هر دارو کنترل کنند. آنها همچنین ممکن است قبل و بعد از قطع هر دارو آزمایش خون را برای نظارت بر نحوه پاسخ شمارش پلاکت‌ها تجویز کنند.
اگر دارو را برای درمان یا کنترل بیماری دیگری با علائم مزمن یا شدید، مانند فشار خون بالا یا دیابت مصرف می‌کنید، پزشک احتمالاً داروی دیگری را تجویز یا توصیه می‌کند که بتواند علائم شما را کنترل کند.
چشم انداز افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو چیست؟
در بیشتر موارد، ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو در عرض ۲ تا ۵ روز پس از قطع داروهایی که باعث تحریک آن می شود، برطرف می شود (منبع مطلب).
در موارد پیچیده‌تر یا شدیدتر، ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا تعداد پلاکت‌ها به سطح معمولی بازگردد. این وضعیت بدون درمان سریع می تواند تهدید کننده زندگی باشد. همچنین اگر مجموعه پیچیده ای از فعل و انفعالات بین چند دارو باعث ایجاد این بیماری شود، می تواند شدید باشد.
چه چیز دیگری می تواند باعث ترومبوسیتوپنی شود؟
سایر علل احتمالی ترومبوسیتوپنی عبارتند از:
- طحال شما به درستی از شر پلاکت ها خلاص نمی شود
- مغز استخوان شما پلاکت کافی تولید نمی کند (کم خونی آپلاستیک)
- بدن شما پلاکت ها را به دلیل یک وضعیت خودایمنی از بین می برد
- نوشیدن زیاد الکل
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند آرسنیک و آفت کش ها
- داشتن سرطان خون، مانند سرطان خون
- داشتن یک بیماری خود ایمنی، مانند لوپوس
- ایجاد عفونت های باکتریایی یا ویروسی شدید
- باردار بودن (ترومبوسیتوپنی حاملگی)
- قرار گرفتن در معرض ابزارهای جراحی که می توانند پلاکت ها را از بین ببرند
سوالات متداول
در اینجا برخی از سوالات متداول در مورد ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو آورده شده است.
۱. شایع ترین علت ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو چیست؟
هپارین شایع ترین علت ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو است.(منبع مطلب).
۲. چه مواد شیمیایی می تواند باعث ترومبوسیتوپنی شود؟
سایر مواد شیمیایی شناخته شده برای ایجاد ترومبوسیتوپنی شامل داروهای شیمی درمانی، آلفا اینترفرون (درمان بیماری کبد) و اتانول است (منبع مطلب).
۳. چه داروهایی باعث افزایش پلاکت می شوند؟
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یک داروی رایج هستند که باعث افزایش پلاکت می شوند. کورتیکواستروئیدها برای تسکین درد مفاصل، اغلب به صورت تزریقی، ممکن است تعداد پلاکت شما را افزایش دهند.
سایر داروهایی که ممکن است باعث افزایش تعداد پلاکت ها شوند عبارتند از هورمون اپی نفرین و آنتی بیوتیک های آزاکتام و سفتازیدیم.
کلام پایانی
داروهای متعدد، به ویژه هپارین، می توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند. این یک تعداد پلاکت خطرناک است. در صورت داشتن علائم کاهش پلاکت، به خصوص اگر از یک یا چند داروی شناخته شده برای ایجاد ترومبوسیتوپنی دارویی استفاده می کنید، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید.
