شوک به معنای چندین چیز مختلف در دنیای پزشکی است. علاوه بر شوک الکتریکی (که برای راه اندازی مجدد قلب استفاده می شود) و اصطلاحی برای وضعیت بسیار عاطفی ذهنی (شبیه به اختلال استرس پس از سانحه)، شوک همچنین به وضعیتی اشاره دارد که در آن بدن قادر به دریافت اکسیژن و مواد مغذی کافی به اندام های مهم نیست. و سیستم ها
شوک، وضعیت پزشکی مربوط به جریان خون کافی، اشکال مختلفی دارد و بسته به نوع شوکی که بیمار تجربه می‌کند، دارای الگوهای متفاوتی از علائم و نشانه‌ها است. چهار دسته اصلی شوک وجود دارد: هیپوولمیک ، کاردیوژنیک، توزیعی و انسدادی (منبع مطلب). هر یک از دسته های مختلف دلایل متعددی دارند و هر یک از علل با علائم و نشانه های متفاوتی همراه است.
علائم شوک
شایع ترین علامت تمام شوک ها – حداقل در نهایت – فشار خون پایین است (منبع مطلب).با بدتر شدن شوک درمان نشده ، فشار خون کاهش می یابد. در نهایت، فشار خون برای حفظ زندگی بسیار پایین می‌آید (به نام بی‌ثباتی همودینامیک ) و شوک کشنده می‌شود. بسته به علت، ممکن است زمان زیادی طول بکشد یا بسیار سریع باشد.
در حالی که فشار خون پایین تنها علامتی است که در پایان هر دسته شوک وجود دارد، برخی از دسته‌های شوک بسیار شایع‌تر از سایرین هستند. این بدان معناست که علائم آنها نیز شایع تر است. در اینجا دسته بندی شوک ها به ترتیب فراوانی، با علائم رایج آنها آورده شده است.
انواع شوک
۱. شوک هیپوولمیک
نداشتن حجم کافی مایع یا خون (هیپوولمی)، شایع ترین نوع شوک است. این می تواند ناشی از خونریزی (همچنین به عنوان شوک هموراژیک شناخته می شود) یا از نوعی دیگر از دست دادن مایعات و کم آبی بدن باشد. هنگامی که بدن تلاش می کند تا از دست دادن خون یا مایعات را جبران کند و تلاش می کند فشار خون را بالا نگه دارد، این علائم رخ می دهند:
- ضربان قلب سریع (نبض سریع)
- تنفس سریع و پی در پی
- مردمک های گشاد شده چشم
- پوست رنگ پریده و خنک
- تعریق (دیافورز)
با بدتر شدن شوک هیپوولمیک، بیمار بی حال، گیج و در نهایت بیهوش می شود. اگر علت خونریزی خارجی باشد، خون وجود خواهد داشت. اگر علت خونریزی در سیستم معده باشد، بیمار ممکن است خون استفراغ کند یا اسهال خونی داشته باشد. اگر هوا گرم است یا بیمار تلاش کرده است، کم آبی بدن را در نظر بگیرید.
۲. شوک توزیعی
درک این نوع شوک، سخت ترین است، اما بسیار رایج است. هنگامی که شریان های بدن شل می شوند و دیگر نمی توانند به درستی منقبض شوند، کنترل فشار خون بسیار سخت است و کاهش می یابد. دو علت شایع برای این نوع شوک، آلرژی شدید ( آنافیلاکسی ) و عفونت شدید ( سپسیس ) است. علائم بسته به علت متفاوت است.
علائم آنافیلاکسی عبارتند از(منبع مطلب):
- خارش
- تورم، به ویژه در صورت
- مشکل در تنفس
- قرمزی پوست
- ضربان قلب سریع
علائم سپسیس عبارتند از (منبع مطلب):
- تب (نه همیشه)
- برافروختگی، پوست قرمز
- دهان خشک
- پوست را نیشگون بگیرید، نیشگون باقی می‌ماند و به آرامی به حالت عادی باز می‌گردد.
سپسیس اغلب ترکیبی از شوک توزیعی و هیپوولمیک است زیرا این بیماران معمولاً دچار کم آبی هستند.
شوک نوروژنیک (ناشی از شکستگی نخاع و اغلب شوک نخاعی نامیده می شود) یک علت نادر شوک توزیعی است، اما دارای الگوی بسیار مشخصی از علائم است:
- فشار خون پایین یک نشانه اولیه است (برخلاف سایر اشکال شوک)
- ضربان قلب طبیعی (می تواند افزایش یابد، اما نوعی شوک است که به احتمال زیاد ضربان طبیعی دارد)
- گویی یک “خط” روی بدن است که در آن پوست در بالا رنگ پریده و در پایین قرمز برافروخته است.
شوک عصبی پس از نوعی ضربه، مانند سقوط یا تصادف رانندگی ایجاد می شود.
۳. شوک کرژیوژنیک
زمانی که قلب در پمپاژ خون به اندازه کافی مشکل داشته باشد، به آن شوک قلبی می گویند. این می تواند پس از انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی)، اختلال در عملکرد دریچه قلب، آریتمی های قلبی، عفونت های قلب و ضربه به قلب رخ دهد.
علائم شوک کاردیوژنیک عبارتند از:
- نبض ضعیف و اغلب نامنظم
- گاهی نبض بسیار آهسته
- دشواری در تنفس
- سرفه ای که خلط کف آلود به رنگ سفید یا گاهی صورتی ایجاد می کند
- تورم در پا و مچ پا
شوک قلبی می تواند با علائم و نشانه های حمله قلبی همراه باشد.
۴. شوک انسدادی
شوک انسدادی احتمالاً غیر رایج ترین دسته اصلی شوک است (نوروژنیک کم‌ترین نوع خاص است)، شوک انسدادی از فشار دادن رگ‌های خونی داخل بدن ناشی می‌شود. شایع ترین علت شوک انسدادی ناشی از پنوموتوراکس تنشی (کلاپسی ریه) است.
- فشار خون پایین می تواند به سرعت اتفاق بیفتد، اما بدن در تلاش است تا آن را جبران کند (برخلاف شوک نوروژنیک)
- نبض سریع
- صداهای تنفس نابرابر (اگر ناشی از پنوموتوراکس باشد)
- مشکل در تنفس
علاوه بر پنوموتوراکس تنشی، محتمل‌ترین علت دیگر شوک انسدادی ناشی از تامپناد قلبی است ، یک وضعیت نادر ناشی از گیر افتادن خون در کیسه اطراف قلب، فشار بر روی آن و جلوگیری از پمپاژ کافی خون.
چه زمانی به بیمارستان برویم؟
شوک یک اورژانس پزشکی واقعی است و باید به محض تشخیص آن درمان شود. اگر مشکوک به شوک هستید، فورا با اورژانس تماس بگیرید و به بیمارستان بروید.
تا زمانی که بدن می‌تواند فشار خون را بالا نگه دارد، جامعه پزشکی آن را شوک جبران شده می‌داند. هنگامی که فشار خون کاهش می یابد – حتی در مواردی که زودتر اتفاق می افتد، مانند شوک عصبی یا انسدادی – جامعه پزشکی از آن به عنوان شوک جبران نشده یاد می کند. اگر شوک جبران نشده درمان نشود، احتمال کشنده شدن آن بالاست.
کلام پایانی
شوک بسیار خطرناک است و یکی از شرایط پیچیده تر برای درک است. نکته ای که باید به خاطر داشته باشید این است که بدن باید حداقل فشار خون را داشته باشد تا اکسیژن و مواد مغذی را به مغز و سایر اندام های حیاتی برساند. هر چیزی که مانع از حفظ حداقل فشار خون شود، یک اورژانس پزشکی جدی است.
