آزواسپرمی وضعیتی است که بر باروری مردان تأثیر می گذارد، جایی که انزال حاوی اسپرم قابل اندازه گیری نیست. این وضعیت می تواند برای زوج هایی که قصد بچه دار شدن دارند ناراحت کننده باشد، اما درک این نکته ضروری است که این پایان سفر آنها نیست. با پیشرفت‌های پزشکی مدرن، آزواسپرمی اغلب قابل درمان است، یا در برخی موارد، زوج‌ها هنوز می‌توانند از طریق تکنیک‌های کمک باروری صاحب فرزند بیولوژیکی شوند.
هدف این مقاله ارائه یک مرور کلی از آزواسپرمی، شامل علل، تشخیص، گزینه‌های درمانی و چشم‌انداز افراد مبتلا به این بیماری است.
علل آزواسپرمی
آزواسپرمی را می توان بر اساس علل آن به سه نوع اصلی طبقه بندی کرد:
۱. آزواسپرمی پس از بیضه (آزواسپرمی انسدادی):
این نوع به دلیل انسداد یا اتصال از دست رفته در دستگاه تناسلی مردانه ایجاد می شود که از خروج اسپرم از بیضه ها جلوگیری می کند. این شایع ترین نوع آزواسپرمی است که تا ۴۰ درصد از کل موارد را شامل می شود. انسداد می تواند در قسمت های مختلف دستگاه تناسلی مانند اپیدیدیم، واز دفران یا مجرای انزال رخ دهد. علل احتمالی این انسداد عبارتند از:
- ضربه یا آسیب به بیضه ها.
- عفونت ها (مانند اپیدیدیمیت).
- التهاب.
- انزال رتروگراد.
- جراحی های قبلی در ناحیه لگن.
- کیست یا رشد.
- وازکتومی
- شرایط ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک، که می تواند باعث تشکیل نشدن مجرای دفران یا تجمع ترشحات غلیظ شود که اسپرم را مسدود می کند.
۲. آزواسپرمی بیضه (آزواسپرمی غیر انسدادی):
این نوع با تولید ضعیف یا عدم تولید اسپرم به دلیل مشکل در ساختار یا عملکرد بیضه مشخص می شود. این بیماری کمتر از آزواسپرمی انسدادی است و ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- شرایط ژنتیکی مانند سندرم کالمن ، سندرم کلاین فلتر یا حذف کروموزوم Y.
- عدم تعادل هورمونی و اختلالات غدد درون ریز، مانند سطح پایین تستوسترون، هیپرپرولاکتینمی یا کمبود آندروژن.
- واریکوسل، بزرگ شدن وریدهای کیسه بیضه.
- واکنش به داروهای خاصی که می تواند به تولید اسپرم آسیب برساند.
- پرتودرمانی، شیمی درمانی یا قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین یا سموم.
- نداشتن بیضه یا نداشتن بیضه نزول نکرده.
- اورکیت، التهاب بیضه ها.
- انتخاب های سبک زندگی مانند مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما از طریق سونا یا جکوزی.
۳. آزواسپرمی پیش بیضه (آزواسپرمی غیر انسدادی):
این نوع آزواسپرمی به دلیل تحریک ناکافی بیضه ها توسط هورمون ها ایجاد می شود و از تولید اسپرم جلوگیری می کند. این نسبتاً نادر است و می تواند پس از شیمی درمانی یا به دلیل عدم تعادل هورمونی رخ دهد.
تشخیص آزواسپرمی
آزواسپرمی معمولاً زمانی تشخیص داده می شود که دو بار آنالیز مایع منی انجام شود و اسپرمی وجود نداشته باشد. این فرآیند معمولاً با مراجعه زوجی به درمان باروری به دلیل ناتوانی در باردار شدن شروع می شود.
برای تعیین علت آزواسپرمی، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی یک تاریخچه پزشکی دقیق، از جمله سؤالاتی در مورد:
- مشکلات باروری قبلی
- جراحات یا جراحی در ناحیه لگن.
- عفونت هایی مانند عفونت های دستگاه ادراری (UTIs) یا عفونت های مقاربتی (STIs).
- داروهای فعلی و گذشته
- هرگونه مصرف الکل، ماری جوانا یا مواد مخدر.
- قرار گرفتن در معرض گرما یا استفاده از سونا.
- سابقه خانوادگی اختلالات تولد، فیبروز کیستیک یا ناباروری.
آنها همچنین با توجه دقیق به کیسه بیضه یک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهند. آزمایشات اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون برای اندازه گیری سطح تستوسترون و هورمون محرک فولیکول (FSH).
- آزمایش ژنتیک.
- اشعه ایکس یا سونوگرافی از کیسه بیضه.
- در صورت مشکوک بودن به درگیری هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز، MRI مغز.
درمان آزواسپرمی
درمان آزواسپرمی به علت اصلی آن بستگی دارد. در برخی موارد، در صورتی که خطر انتقال اختلالات ژنتیکی وجود داشته باشد یا اگر این بیماری بر فرزندان آینده تأثیر بگذارد، ممکن است مشاوره ژنتیک توصیه شود. در اینجا برخی از روش های درمانی رایج آورده شده است:
۱. جراحی: برای آزواسپرمی انسدادی، جراحی می تواند یک درمان موثر باشد. هدف از این روش رفع انسداد لوله ها و مجاری یا بازسازی و اتصال آنهایی است که اجازه عبور اسپرم را نمی دهند. نمونه هایی از این جراحی ها عبارتند از:
- برگشت وازکتومی
- آسپیراسیون اسپرم اپیدیدیم (ESA).
- آسپیراسیون اسپرم اپیدیدیم با میکروسرژیک (MESA).
- استخراج اسپرم بیضه (TESE).
۲. هورمون درمانی: اگر تولید کم هورمون دلیل آزواسپرمی باشد، می توان از درمان های تجویزی هورمونی برای تحریک تولید اسپرم استفاده کرد. نمونه هایی از چنین درمان هایی عبارتند از:
- کلومیفن سیترات.
- گنادوتروپین جفتی انسانی ( hCG ).
- درمان جایگزینی تستوسترون
۳. بازیابی اسپرم: برای آزواسپرمی ناشی از اختلالات بیضه، اغلب می توان با استفاده از سوزن، اسپرم را مستقیماً از بیضه بازیابی کرد. سپس این اسپرم می تواند در روش های فناوری کمک باروری (ART) مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) استفاده شود. نمونه هایی از این روش ها عبارتند از:
- استخراج اسپرم بیضه (TESE).
- آسپیراسیون اسپرم اپیدیدیم از راه پوست (PESA).
- میکرواپیدیدیمی (MESA).
چشم انداز و پیش آگهی آزواسپرمی
پیش آگهی آزواسپرمی به علت این بیماری بستگی دارد. بسیاری از علل آزواسپرمی را می توان درمان کرد و به طور بالقوه می توان باروری را بازیابی کرد. با این حال، برخی از علل ممکن است درمان نداشته باشند.
برای علل انسدادی و هورمونی آزواسپرمی، چشم انداز عموماً بهتر است، با درمان موفقیت آمیز که منجر به بازیابی باروری می شود. اختلالات بیضه پیش آگهی متغیر تری دارند و موفقیت درمان به علت زمینه ای و سن بیمار بستگی دارد.
در مواردی که آزواسپرمی قابل درمان نباشد یا تعداد اسپرم ها علیرغم درمان کم باقی بماند، زوج ها همچنان می توانند از طریق روش های ART مانند IVF یا ICSI، که در آن اسپرم مستقیماً از بیضه بازیابی می شود یا از اسپرم دهنده استفاده می شود، فرزندان بیولوژیکی داشته باشند.
زندگی با آزواسپرمی
زندگی با آزواسپرمی می تواند از نظر احساسی و جسمی چالش برانگیز باشد. تشخیص آزواسپرمی ممکن است منجر به احساس ناامیدی، اندوه و ناامیدی شود. ضروری است که در این مدت به دنبال حمایت یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی و عزیزان باشید.
زوج ها باید ارتباط باز داشته باشند و از نزدیک با تیم مراقبت های بهداشتی خود همکاری کنند تا شرایط، علل آن و گزینه های درمانی احتمالی را درک کنند. این همکاری به آنها این امکان را می دهد که تصمیمات آگاهانه ای در مورد درمان باروری خود بگیرند و برای آینده خود برنامه ریزی کنند.
مراقبت از خود از نظر روحی و جسمی در این دوران بسیار مهم است. زوج ها باید روی مراقبت از خود تمرکز کنند، در فعالیت های کاهش دهنده استرس شرکت کنند و سبک زندگی سالمی داشته باشند.
سوالات متداول
۱. آیا می توان از آزواسپرمی پیشگیری کرد؟
هیچ راه شناخته شده ای برای جلوگیری از شرایط ژنتیکی که باعث آزواسپرمی می شوند وجود ندارد. با این حال، انجام اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از فعالیت‌هایی که می‌تواند به اندام‌های تناسلی آسیب برساند یا استفاده از وسایل محافظ (مانند فنجان هنگام بازی بیسبال)، به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض تشعشعات، آگاهی از خطرات و مزایای داروهایی که می‌توانند به تولید اسپرم آسیب برسانند، و اجتناب از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما. درجه حرارت می تواند به کاهش خطر برخی از علل آزواسپرمی کمک کند.
۲. اگر همسرم آزواسپرمی داشته باشد آیا IVF تنها گزینه است؟
در حالی که IVF ممکن است یک گزینه برای زوج های مبتلا به آزواسپرمی باشد، اما این تنها انتخاب نیست. اگر علت آزواسپرمی قابل درمان باشد، مانند انسداد، بازیابی اسپرم با جراحی ممکن است یک گزینه باشد و لقاح را می توان از طریق لقاح مصنوعی یا تلقیح داخل رحمی (IUI) به دست آورد. در مواردی که اسپرم قابل بازیابی نباشد، زوجین می توانند از اسپرم اهدایی با IVF یا سایر فناوری های کمک باروری استفاده کنند.
۳. آیا آزواسپرمی قابل درمان است؟
درمان آزواسپرمی به علت آن بستگی دارد. برخی از علل مانند انسداد یا عدم تعادل هورمونی را می توان درمان کرد و به طور بالقوه درمان کرد و در نتیجه باروری بازیابی شد. با این حال، علل دیگر مانند شرایط ژنتیکی یا برخی از اختلالات بیضه ممکن است درمان نداشته باشند.
۴. چه مدت باید قبل از درخواست کمک برای آزواسپرمی صبر کنم؟
اگر شما و همسرتان پس از ۱۲ ماه رابطه جنسی منظم و محافظت نشده موفق به باردار شدن نشدید، یا اگر در مورد باروری خود نگرانی دارید، توصیه می شود با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشورت کنید. آزمایش اسپرم اغلب یکی از اولین آزمایش هایی است که ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما توصیه می کند.
۵-آزواسپرمی همیشه به معنای ناباروری است؟
آزواسپرمی به معنای عدم وجود اسپرم در انزال فرد است که می تواند نشان دهنده ناباروری باشد. با این حال، به طور خودکار به این معنی نیست که یک زوج نمی توانند باردار شوند. گزینه های درمانی در دسترس هستند، مانند بازیابی اسپرم یا تکنیک های کمک باروری، که می تواند به زوج ها در رسیدن به بارداری کمک کند. حتی بدون درمان، در موارد نادر، یک زن می تواند بدون اسپرم باردار شود، که اغلب به عنوان حاملگی خود به خود در آزواسپرمی یا SC-A شناخته می شود. با این حال، این موارد غیر معمول هستند و نباید به عنوان یک پیامد معمولی در نظر گرفته شوند.
