استروژن و پروژسترون دو هورمون اصلی تولید مثلی هستند که نقش مهمی در زندگی زنان ایفا می کنند. این هورمون ها مسئول شروع بلوغ، تنظیم چرخه های قاعدگی و تسهیل بارداری هستند. اگرچه آنها در افرادی که در بدو تولد مرد هستند نیز وجود دارند، اما سطح آنها به طور قابل توجهی پایین تر است. عدم تعادل در سطوح استروژن و پروژسترون می تواند منجر به طیف وسیعی از مسائل از جمله اختلال در چرخه قاعدگی، نوسانات خلقی، گرگرفتگی و ناباروری شود. علاوه بر این، این هورمون ها همچنین می توانند بر روی سرطان های گیرنده هورمونی مثبت (HR مثبت یا HR+) تأثیر بگذارند.
هدف این مقاله مروری جامع در مورد تفاوت‌های بین استروژن و پروژسترون، شرایط مرتبط، اثرات سطوح پایین و زیاد این هورمون‌ها، هورمون درمانی و راه‌های طبیعی تعادل هورمون‌ها است. درک نقش این هورمون ها در بدن برای حفظ سلامت و تندرستی کلی ضروری است.
از نظر بیولوژیکی، استروژن و پروژسترون چه کاری انجام می دهند؟
در حالی که استروژن و پروژسترون در درجه اول با عملکردهای جنسی و تولید مثلی در افرادی که در بدو تولد به زنان اختصاص داده شده اند، مرتبط هستند، آنها همچنین نقش مهمی در سیستم تولید مثل مردان دارند. استروژن، به ویژه، در رشد اندام های تناسلی زنانه نقش دارد و مسئول ویژگی های جنسی است که در دوران بلوغ ایجاد می شود، مانند رشد سینه و گشاد شدن لگن. این هورمون ها برای عملکرد صحیح دستگاه تناسلی ضروری هستند و نقش مهمی در ایجاد ویژگی های جنسی ثانویه دارند.
استروژن و پروژسترون مسئول موارد زیر در زنان هستند:
- بلوغ
- بارداری
- شیر دادن
- سیکل های قاعدگی
- یائسگی
- حالت
- میل جنسی
- سلامت استخوان
انواع استروژن (استرادیول، استرون، استریول)
استروژن گروهی از هورمون ها را در بر می گیرد که عبارتند از:
- استرادیول : برجسته ترین نوع استروژن موجود در بدن قبل از یائسگی، استرادیول به بالغ شدن و حفظ سیستم تولید مثل زنان کمک می کند. تخمدان ها استرادیول تولید می کنند.
- استرون : پس از یائسگی، استرون نوع اولیه استروژن موجود در بدن است. تولید آن در بافت چربی (چربی) اتفاق می افتد.
- استریول : ساخته شده توسط جفت، استریول در دوران بارداری در بدن وجود دارد.
نقش استروژن
استروژن دارای مزایای زیر است:
- چرخه قاعدگی را آغاز می کند
- تقویت میل جنسی سالم
- از سلامت تناسلی، قلبی عروقی (قلب و عروق خونی)، استخوان و پوست محافظت می کند
- متابولیسم را پشتیبانی می کند
- به حفظ سطح کلسترول سالم کمک می کند
- تنظیم خلق و خو
- عملکرد شناختی را تقویت می کند (تیزبینی ذهنی)
در مردان، استروژن تراکم استخوان، تولید اسپرم و میل جنسی را تنظیم می کند. پروژسترون به تولید تستوسترون (هورمون اصلی تولید مثل مردانه) کمک می کند.
نقش پروژسترون
تولید پروژسترون در درجه اول در جسم زرد اتفاق می افتد ، یک ساختار طبیعی و موقت کیست مانند که در هر سیکل قاعدگی در تخمدان ایجاد می شود. در زنان، وظایف اصلی پروژسترون به شرح زیر است:
- پوشش داخلی رحم را ضخیم می کند و آن را برای لانه گزینی احتمالی آماده می کند
- با جلوگیری از انقباض رحم، بارداری را حفظ می کند
- سینه ها را برای شیردهی برای حمایت از شیردهی آماده می کند
- استروژن را متعادل می کند
شرایط و اثرات استروژن و پروژسترون پایین
سطوح پایین استروژن یا پروژسترون (یا هر دو) ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله یائسگی، شرایط خاص سلامتی، ورزش بیش از حد یا محدودیت کالری، رژیم غذایی ناسالم یا درمان‌های پزشکی رخ دهد. قبل از یائسگی، دوره منتهی به یائسگی، با نوسان سطح این هورمون ها مشخص می شود. در دوران یائسگی، سطح هر دو هورمون به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. درک عواملی که می توانند به عدم تعادل هورمونی کمک کنند و اقدامات لازم برای حفظ سطح بهینه هورمون برای سلامت و رفاه کلی ضروری است.
علاوه بر پیش از یائسگی و یائسگی، عدم تعادل هورمونی ممکن است در شرایط یا موقعیت های زیر رخ دهد:
- مقاومت به انسولین
- چاقی (باعث مقاومت به انسولین می شود)
- استرس
- میکرو فلور روده ناسالم یا نامتعادل (باکتری های خوب و بد)
- آسیب به تخمدان ها یا برداشتن جراحی (که باعث یائسگی جراحی می شود)
- ورزش بیش از حد، محدودیت شدید کالری، یا کاهش وزن سریع
- بیماری های غدد درون ریز (اختلالات تیروئید یا غده هیپوفیز )
- شرایط ژنتیکی، از جمله سندرم ترنر
- شرایط خود ایمنی
- نارسایی زودرس تخمدان (POF)، زمانی که تخمدان ها قبل از سن ۴۰ سالگی از کار می افتند
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- درمان های خاص سرطان، مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی
- بیماری مزمن کلیه
شرایط و اثرات استروژن و پروژسترون بالا
تسلط استروژن یک عدم تعادل هورمونی است که زمانی رخ می دهد که استروژن بیش از حد نسبت به سایر هورمون ها مانند پروژسترون وجود داشته باشد. این عدم تعادل می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله تولید بیش از حد استروژن یا تغییر در نحوه پردازش و دفع استروژن در بدن باشد. تسلط استروژن می تواند منجر به طیف وسیعی از علائم، از جمله نوسانات خلقی، گرگرفتگی، افزایش وزن و چرخه های قاعدگی نامنظم شود. برای حفظ سطح بهینه هورمون ها و جلوگیری از مسائل مربوط به سلامتی، شناسایی و رسیدگی به علل اصلی غلبه استروژن ضروری است.
برخی از شرایط سلامتی مرتبط با یا بدتر شده توسط غلبه استروژن عبارتند از (منبع مطلب):
- سرطان سینه HR مثبت
- سرطان رحم
- فیبروئید رحم
- اندومتریوز
- PCOS
گیرنده های هورمونی سرطان های مثبت/منفی
سرطان های گیرنده هورمونی مثبت (HR-مثبت یا HR+) سرطان هایی هستند که گیرنده هایی دارند که می توانند با استروژن یا پروژسترون (یا هر دو) متصل شوند و رشد آنها را تحریک کنند. ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی از بیوپسی برای ارزیابی وضعیت HR تومورها استفاده می کنند که به تصمیم گیری در مورد درمان کمک می کند.
به عنوان مثال، درمان سرطان های هورمون مثبت شامل داروهایی است که تولید یا اثرات استروژن یا پروژسترون را مسدود می کنند. با این حال، سرطان های گیرنده هورمونی منفی (HR-منفی یا HR-) به این درمان پاسخ نمی دهند و معمولاً به درمان های دیگری مانند شیمی درمانی نیاز دارند. درک وضعیت HR سلول های سرطانی برای توسعه برنامه های درمانی موثر و بهبود نتایج بیمار بسیار مهم است.
غلبه استروژن می تواند منجر به موارد زیر شود:
- افزایش وزن یا نفخ
- تغییرات قاعدگی (مانند خونریزی سبکتر یا شدیدتر، دوره های کوتاهتر یا طولانی تر، بدتر شدن علائم قبل از قاعدگی)
- توده های فیبروکیستیک پستان (غیر سرطانی)
- فیبروم رحم (تومورهای غیر سرطانی در رحم)
- خستگی
- سردرد
- تغییرات خلق و خوی
- کاهش میل جنسی
- مشکلات حافظه یا خواب
- حساسیت سینه
استروژن بالا در مردان می تواند باعث شود:
- سینه های بزرگ شده
- مشکلات نعوظ
- ناباروری
- از دست دادن تون عضلانی
سطوح بالاتر پروژسترون در مقایسه با استروژن می تواند باعث شود:
- تاخیر در قاعدگی یا حذف شدن آن
- تغییرات خلق و خوی
- خستگی
مقایسه هورمون درمانی استروژن و پروژسترون
درمان جایگزینی هورمون که به عنوان HRT نیز شناخته می شود، یک درمان پزشکی است که شامل استفاده از هورمون های مصنوعی مانند استروژن و پروژسترون برای مکمل یا جایگزینی هورمون های طبیعی بدن می شود. این درمان معمولاً برای کاهش علائم مرتبط با یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن استفاده می شود. HRT همچنین می تواند برای جلوگیری از پوکی استخوان و بهبود کیفیت کلی زندگی استفاده شود.
HRT با جایگزینی هورمون هایی که بدن دیگر به مقدار کافی تولید نمی کند، عمل می کند. استروژن هورمونی است که توسط تخمدان ها تولید می شود و مسئول تنظیم چرخه های قاعدگی و حفظ استخوان های سالم است. پروژسترون هورمون دیگری است که توسط تخمدان ها تولید می شود و برای تنظیم چرخه های قاعدگی و حمایت از بارداری مهم است.
کنترل بارداری هورمونی، مانند قرص‌ها، چسب‌ها، شات‌ها، دستگاه‌های داخل رحمی (IUD)، ایمپلنت‌ها یا حلقه‌های واژینال، شبیه HRT هستند زیرا از نسخه‌های مصنوعی استروژن یا پروژسترون استفاده می‌کنند. با این حال، هدف اولیه از کنترل بارداری هورمونی جلوگیری از بارداری و تنظیم چرخه قاعدگی است. کنترل بارداری هورمونی با سرکوب تولید هورمون لوتئینیزه کننده (LH) عمل می کند که باعث شروع تخمک گذاری و آزاد شدن تخمک از تخمدان می شود. با سرکوب LH، کنترل هورمونی بارداری از تخمک گذاری جلوگیری می کند و احتمال بارداری را کاهش می دهد.
توجه به این نکته مهم است که HRT و کنترل بارداری هورمونی یکسان نیستند، اگرچه شباهت هایی با یکدیگر دارند. HRT برای مکمل یا جایگزینی هورمون های طبیعی بدن مورد استفاده قرار می گیرد، در حالی که کنترل هورمونی برای جلوگیری از بارداری و تنظیم چرخه قاعدگی استفاده می شود. علاوه بر این، HRT معمولاً توسط زنانی که یائسگی یا سایر مشکلات مرتبط با هورمون را تجربه می‌کنند استفاده می‌شود، در حالی که کنترل بارداری هورمونی توسط زنانی که از نظر جنسی فعال هستند و می‌خواهند از بارداری جلوگیری کنند استفاده می‌شود.
پیشگیری از بارداری هورمونی یا درمان جایگزین هورمونی؟
در طول مرحله قبل از یائسگی، که دوره منتهی به یائسگی است، پزشکان معمولاً کنترل بارداری هورمونی را به جای HRT توصیه می کنند. زیرا زنان در این مرحله هنوز هم می توانند باردار شوند و پیشگیری از بارداری همچنان ضروری است. کنترل بارداری هورمونی با سرکوب تولید هورمون لوتئینیزه کننده (LH) که باعث تحریک تخمک گذاری و آزاد شدن تخمک از تخمدان می شود، در جلوگیری از بارداری موثر است.
از سوی دیگر، HRT به طور معمول برای زنانی که قبلاً به یائسگی رسیده اند تجویز می شود. در این مرحله، پیشگیری از بارداری دیگر نگران کننده نیست و HRT برای کاهش علائم مرتبط با یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن تجویز می شود. HRT با جایگزینی هورمون هایی که بدن دیگر به مقدار کافی تولید نمی کند، عمل می کند. استروژن هورمونی است که توسط تخمدان ها تولید می شود و مسئول تنظیم چرخه های قاعدگی و حفظ استخوان های سالم است. پروژسترون هورمون دیگری است که توسط تخمدان ها تولید می شود و برای تنظیم چرخه های قاعدگی و حمایت از بارداری مهم است.
درمان جایگزین استروژن
درمان جایگزینی استروژن (ERT) یک درمان پزشکی است که شامل استفاده از استروژن مصنوعی برای مکمل یا جایگزینی هورمون‌های طبیعی بدن است. ERT معمولاً برای کاهش علائم مرتبط با یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن استفاده می شود. ERT همچنین می تواند برای جلوگیری از پوکی استخوان و بهبود کیفیت کلی زندگی استفاده شود.
ERT برای تسکین علائم یائسگی موثر است، اما اگر بدون پروژسترون تجویز شود، ممکن است خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش دهد. این به این دلیل است که استروژن باعث رشد پوشش داخلی رحم می شود و پروژسترون با جلوگیری از رشد بیش از حد پوشش به خنثی کردن این اثر کمک می کند. وقتی استروژن بدون پروژسترون تجویز شود، می تواند باعث رشد بیش از حد پوشش داخلی رحم شود که می تواند منجر به ایجاد سرطان رحم شود.
ارائه دهندگان معمولا ERT را برای زنان یائسه ای که هیسترکتومی انجام داده اند، که برداشتن رحم با جراحی است، رزرو می کنند. زیرا خطر ابتلا به سرطان رحم در این افراد از بین می رود. با این حال، ERT برای زنانی که هنوز رحم دارند توصیه نمی شود، زیرا خطر ابتلا به سرطان رحم افزایش می یابد.
عوارض جانبی استروژن سیستمیک (در سراسر بدن) بیشتر از استروژن های موضعی مانند کرم های استروژن واژینال است. استروژن سیستمیک می تواند عوارض جانبی مختلفی از جمله حالت تهوع، نفخ، حساسیت سینه ها و تغییرات خلقی ایجاد کند. از سوی دیگر، استروژن موضعی کمتر احتمال دارد که این عوارض جانبی را ایجاد کند، زیرا فقط توسط بافت‌های ناحیه استفاده می‌شود. کرم‌های استروژن واژن معمولاً برای از بین بردن خشکی واژن و ناراحتی مرتبط با یائسگی استفاده می‌شوند (منبع مطلب).
درمان جایگزین پروژسترون (پروژسترون).
درمان جایگزین پروژسترون (پروژسترون) استمعمولا برای زنانی که:
- هنوز رحم خود را دارند (برای محافظت از پوشش رحم در برابر افزایش خطر بالقوه سرطان رحم با استروژن)
- به استروژن حساس هستند
- داشتن یک وضعیت سلامتی که استروژن را خطرناک می کند (به عنوان مثال، برخی سرطان ها و اختلالات لخته شدن خون)
همچنین ممکن است پروژستین برای کسانی که PCOS یا سقط مکرر به دلیل پروژسترون پایین دارند ضروری باشد.
عوارض جانبی پروژستین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات خلق و خوی
- نفخ یا حساسیت سینه
- سردرد
- خونریزی رخنه
- فشار خون بالا
- قند خون پایین
ارتباط بین پروژسترون مصنوعی (پروژسترون) و افزایش وزن موضوع بحث و تحقیق در حال انجام است. برخی از مطالعات نشان می دهد که پروژستین ممکن است باعث افزایش وزن شود، در حالی که برخی دیگر ارتباطی پیدا نکرده اند (منبع مطلب).
استروژن و پروژسترون ترکیبی
برای افراد دارای رحم، ترکیب استروژن و پروژسترون (EPT) ممکن است مناسب ترین گزینه باشد. پروژسترون نقش مهمی در خنثی کردن تأثیر منفی بالقوه استروژن بر پوشش رحم دارد و در نتیجه احتمال سرطان آندومتر را کاهش می‌دهد.
درمان جایگزین استروژن در کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و تحلیل استخوان موثر است. با این حال، استفاده از استروژن به تنهایی می تواند خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش دهد.
ترکیب استروژن و پروژسترون معمولاً به صورت زیر ارائه می شود:
- بدون رحم : پزشکان ممکن است برای کسانی که به دلیل هیسترکتومی رحم ندارند، درمان تنها با استروژن تجویز کنند.
- با رحم : کسانی که رحم دارند باید درمان ترکیبی استروژن و پروژسترون را دریافت کنند. پروژسترون اضافه شده به دلیل استروژن درمانی به محافظت از پوشش رحم در برابر سرطان کمک می کند.
چگونه پزشک عدم تعادل هورمونی بالقوه را تشخیص می دهد؟
تشخیص و درمان عدم تعادل هورمون های جنسی ممکن است از طریق ردیابی علائم برای برخی افراد امکان پذیر باشد. با این حال، در موارد خاص، آزمایش‌های تشخیصی هورمونی یا آزمایش‌های تصویربرداری ممکن است ضروری باشد.
به عنوان مثال، اگر شما در اواسط تا اواخر دهه ۴۰ زندگی خود هستید و علائم قبل از یائسگی را تجربه می کنید، ممکن است یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی درمان هورمونی را بدون انجام آزمایش های بیشتر تجویز کند.
با این وجود، اگر جوان‌تر هستید و ناباروری را تجربه می‌کنید یا سقط‌های مکرر داشته‌اید، سطح هورمون‌های خونی و مطالعات تصویربرداری می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای کمک به شناسایی علت اصلی این مشکلات ارائه دهد. این آزمایش‌ها می‌توانند به ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی کمک کنند تا دوره مناسب درمان را تعیین کنند و هرگونه عدم تعادل هورمونی را که ممکن است در ناباروری یا سقط‌های مکرر نقش داشته باشد، برطرف کنند.
خطرات HRT
صرف نظر از نوع درمان هورمونی، پزشکان معمولاً کمترین دوز ممکن را در مدت کوتاهی برای کاهش خطرات زیر توصیه می کنند، به شرح زیر:
- فقط استروژن (ET) و استروژن و پروژسترون ترکیبی (EPT) خطر لخته شدن خون و سکته را افزایش می دهد.
- استروژن خطر ابتلا به سرطان رحم را برای کسانی که رحم دارند افزایش می دهد
- HRT ترکیبی کمی خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهد
- خطرات در افراد بالای ۶۰ سال بیشتر است
- خطر لخته شدن خون و سکته مغزی برای کسانی که سیگار می کشند بیشتر است
راه هایی برای متعادل کردن سطح استروژن و پروژسترون
یک سبک زندگی سالم می تواند به کاهش خطر عدم تعادل هورمونی کمک کند. این شامل موارد زیر می باشد:
- حفظ وزن سالم
- خوردن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی کم قند و غذاهای فرآوری شده
- فعالیت بدنی منظم
- حفظ سلامت روده (پروبیوتیک ها را در نظر بگیرید)
- کاهش استرس
- خواب زیاد
- پرهیز از مصرف الکل
- اجتناب از زنواستروژن ها (مواد شیمیایی محیطی که استروژن را تقلید می کنند، از جمله بی فنیل های پلی کلره (PCBs)، بیسفنول A (BPA) و فتالات ها ) موجود در آفت کش ها، پلاستیک ها و محصولات مراقبت شخصی
برخی از کارشناسان خاطرنشان می کنند که رژیم غذایی ضد التهابی یا گیاهخواری به جلوگیری از تسلط استروژن کمک می کند. مکمل هایی که ممکن است به کاهش خطر التهاب و متعادل کردن هورمون ها نیز کمک کنند عبارتند از:
- مکمل های امگا ۳
- زنجبیل
- زردچوبه
تقویت کننده های استروژن
اگر استروژن کمی دارید، می‌توانید فیتواستروژن‌ها را که تقویت‌کننده‌های طبیعی استروژن هستند در غذاهایی خود بگنجانید. غذاهایی مانند:
- ادامامه
- نخود (نخود آبگوشتی)
- عدس
- بذر کتان
- توفو
اگر سرطان HR مثبت دارید، قبل از مصرف مقادیر زیاد این غذاها با تیم مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید.
برخی از گیاهان و مکمل‌ها مانند کوهوش سیاه، روغن گل مغربی، شبدر قرمز، ریشه ماکا و دونگ کوای ممکن است به حفظ تعادل هورمونی کمک کرده و به تسکین علائم قبل از یائسگی و یائسگی کمک کنند.
کلام پایانی
- استروژن و پروژسترون دو هورمون تولید مثلی اولیه هستند که نقش مهمی در ایجاد ویژگی‌های جنسی ثانویه، چرخه‌های قاعدگی، میل جنسی، بارداری و شیردهی در افرادی که در بدو تولد زنان تعیین می‌شوند، بازی می‌کنند. این هورمون ها همچنین نقش جزئی در عملکرد تولید مثل مردان دارند.
- عدم تعادل بین استروژن و پروژسترون می تواند منجر به مشکلات مختلفی مانند اختلال در چرخه های قاعدگی، نوسانات خلقی، ناباروری و افزایش خطر ابتلا به سرطان های گیرنده هورمونی مثبت شود. درمان جایگزینی هورمونی (HRT) و داروهای ضد بارداری هورمونی گزینه های درمانی بالقوه برای عدم تعادل هورمونی هستند. با این حال، این درمان ها با خطرات و عوارض جانبی خاصی همراه هستند که باید به دقت در نظر گرفته شوند.
- اگر علائم عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنید، ضروری است با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشورت کنید تا در مورد گزینه های خود صحبت کنید و بهترین روش درمانی را تعیین کنید. با حمایت و درمان مناسب، می توان علائم را کاهش داد و سلامت و رفاه کلی را بهبود بخشید.
