سیروز یک بیماری کبدی پیچیده و بالقوه تهدید کننده زندگی است که با اسکار کبد غیرقابل برگشت مشخص می شود که به عنوان فیبروز نیز شناخته می شود. این وضعیت می تواند به دلیل عوامل مختلفی مانند مصرف طولانی مدت الکل، عفونت هپاتیت ویروسی، چاقی و بیماری های خودایمنی کبد ایجاد شود. شدت سیروز می تواند متفاوت باشد، از سیروز جبران شده، که ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند، تا سیروز جبران نشده، که با طیف وسیعی از علائم و عوارض مشخص می شود. درک تفاوت بین این دو شکل سیروز، علائم، علل، عوامل خطر و گزینه های درمانی برای مدیریت و پیشگیری موثر بسیار مهم است.
سیروز جبران شده
سیروز جبرانی شکل خفیف‌تری از شرایطی است که در آن، علی‌رغم وجود زخم‌های کبدی، کبد به عملکرد نسبتاً طبیعی خود ادامه می‌دهد. در این مرحله، کبد قادر به جبران از دست دادن بافت کبد کارآمد است و علائم ممکن است آشکار نباشد. با این حال، سیروز جبران شده همچنان می تواند منجر به عوارض شود و در صورت عدم درمان، خطر ابتلا به سیروز جبران نشده را افزایش دهد. برخی از علائم رایج سیروز جبران شده عبارتند از:
- حالت تهوع
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- عروق خونی عنکبوت مانند روی پوست
- کاهش وزن و عضله
علل و عوامل خطر
سیروز جبران شده اغلب به دلیل مصرف طولانی مدت الکل، عفونت هپاتیت ویروسی، چاقی یا بیماری های خودایمنی کبد ایجاد می شود. عوامل خطر برای ایجاد سیروز جبرانی عبارتند از:
- نوشیدن بیش از ۴۰ گرم الکل در روز برای چندین سال
- عفونت هپاتیت ویروسی، به ویژه هپاتیت B یا هپاتیت C
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) که با چاقی، دیابت نوع ۲، کلسترول بالا، فشار خون بالا، سندرم متابولیک و سن بالای ۵۰ سال مرتبط است.
- سیگار کشیدن
- تیروئید کم کار
درمان و مدیریت
درمان سیروز جبران شده در درجه اول بر رسیدگی به علت زمینه ای آسیب کبدی متمرکز است. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترک مصرف الکل
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاق
- مصرف داروهایی برای کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید
- داروهای ضد ویروسی برای هپاتیت ویروسی
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای بیماری های خودایمنی کبد
همچنین اتخاذ یک سبک زندگی سالم از جمله رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و جلوگیری از آسیب بیشتر به کبد ضروری است. نظارت بر عملکرد کبد و انجام معاینات دوره‌ای با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی برای اطمینان از عدم پیشرفت بیماری به مرحله جبران‌ناپذیر ضروری است.
سیروز جبران نشده
سیروز غیر جبرانی مرحله پیشرفته‌تری از این بیماری است که با علائم نارسایی کبدی در مرحله نهایی مشخص می‌شود. در این مرحله، کبد دیگر قادر به جبران از دست دادن بافت کبد کارآمد نیست و منجر به طیف وسیعی از علائم و عوارض می شود. برخی از علائم رایج سیروز جبران نشده عبارتند از:
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- زردی
- وریدهای خونریزی دهنده در مری (واریس خونریزی دهنده)
- تغییرات شناختی (آنسفالوپاتی کبدی)
- نارسایی کلیه
علل و عوامل خطر
سیروز جبران نشده می تواند به دلیل پیشرفت سیروز جبرانی ایجاد شود اگر علت زمینه ای برطرف نشود. عوامل دیگری که می توانند در ایجاد سیروز جبران نشده نقش داشته باشند عبارتند از:
- مصرف مداوم الکل
- عفونت هپاتیت ویروسی درمان نشده
- مدیریت ضعیف بیماری های زمینه ای، مانند دیابت یا فشار خون بالا
- عفونت های باکتریایی
درمان و مدیریت
درمان سیروز جبران نشده بر مدیریت علائم و عوارض مرتبط با این بیماری متمرکز است. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهایی برای کاهش تجمع مایع در شکم (ادرار آورها)
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت های باکتریایی
- مهارکننده های پمپ پروتون برای کاهش خطر خونریزی واریس
- داروها برای مدیریت آنسفالوپاتی کبدی
- حمایت و نظارت بر تغذیه
در برخی موارد، پیوند کبد ممکن است برای بازگرداندن عملکرد کبد و بهبود میزان بقا ضروری باشد. این تصمیم معمولاً با مشورت یک متخصص کبد و بر اساس سلامت کلی بیمار، شدت بیماری و در دسترس بودن اهداکننده مناسب گرفته می شود.
چشم انداز و امید به زندگی
امید به زندگی و چشم‌انداز افراد مبتلا به سیروز جبران‌شده عموماً بهتر از افراد مبتلا به سیروز جبران‌نشده است. بر اساس برخی مطالعات، نیمی از افراد مبتلا به سیروز جبران شده بیش از ۱۲ سال پس از دریافت تشخیص عمر می کنند. با این حال، امید به زندگی برای افراد مبتلا به سیروز جبران نشده به طور قابل توجهی بدتر است و تنها نیمی از آنها کمتر از ۲ سال پس از تشخیص زنده می مانند.
پیشگیری و کاهش خطر
پیشگیری از سیروز جبران شده یا جبران نشده شامل اتخاذ یک سبک زندگی سالم و انجام اقداماتی برای کاهش عوامل خطر مرتبط با آسیب کبدی است. برخی از راه های پیشگیری یا کاهش خطر سیروز عبارتند از:
- مصرف مقدار متوسط الکل، در صورت وجود، یا اجتناب کامل از الکل
- حفظ وزن مناسب و انجام فعالیت بدنی منظم
- خوردن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های بدون چربی
- واکسیناسیون علیه هپاتیت A و B
- مصرف داروهای تجویزی طبق دستور و اجتناب از مصرف بیش از حد
- پرهیز از مصرف داروهای غیرمجاز و مکمل های گیاهی که می تواند به کبد آسیب برساند
- انجام رابطه جنسی ایمن برای کاهش خطر انتقال هپاتیت ویروسی
سوالات متداول
۱: چه مدت می توانید در سیروز جبران شده بمانید؟
برخی از افراد مبتلا به سیروز جبران‌شده ممکن است برای سال‌های زیادی به سیروز جبران‌نشده پیشرفت نکنند، اگر عادات سبک زندگی سالم را رعایت کنند و علت اصلی آسیب کبدی خود را برطرف کنند. بر اساس برخی مطالعات، نیمی از افراد مبتلا به سیروز جبران شده حداقل ۱۲ سال پس از دریافت تشخیص زنده می مانند.
۲: آیا سیروز جبران شده قابل برگشت است؟
سیروز به طور کلی قابل درمان نیست. با این حال، برخی از مطالعات نشان می دهد که برخی از آسیب های کبدی ناشی از سیروز ممکن است تا حدی با تغییر سبک زندگی، داروها و سایر مداخلات قابل برگشت باشد.
۳: سیروز جبران شده و جبران شده در چه مرحله ای است؟
سیروز جبران نشده به عنوان یک بیماری کبدی مرحله نهایی در نظر گرفته می شود، در حالی که سیروز جبران شده مرحله اولیه این بیماری است که در صورت عدم توجه به علت زمینه ای، می تواند به سیروز جبران نشده تبدیل شود.
۴: سیروز جبرانی چه تفاوتی با سیروز جبران شده دارد؟
سیروز جبرانی شکل خفیف‌تری از شرایطی است که در آن کبد علی‌رغم وجود زخم‌های کبدی، همچنان قادر به عملکرد نسبتاً طبیعی است. سیروز جبران نشده مرحله پیشرفته‌تری از این بیماری است که با علائم نارسایی کبدی در مرحله پایانی، مانند تجمع مایعات، یرقان و خونریزی سیاهرگ‌ها مشخص می‌شود.
۵: آیا سیروز جبران نشده قابل درمان است؟
در حالی که هیچ درمانی برای سیروز جبران نشده وجود ندارد، درمان بر مدیریت علائم، عوارض و رسیدگی به علت زمینه ای متمرکز است. در برخی موارد، پیوند کبد ممکن است برای بازگرداندن عملکرد کبد و بهبود میزان بقا ضروری باشد.
کلام پایانی
در نتیجه، سیروز یک بیماری کبدی پیچیده و بالقوه تهدید کننده زندگی است که نیاز به مدیریت و نظارت دقیق دارد. درک تفاوت‌های بین سیروز جبران‌شده و جبران‌نشده، علائم، علل، عوامل خطر و گزینه‌های درمانی برای پیشگیری، مدیریت و پیامدهای کلی سلامتی ضروری است. با اتخاذ یک سبک زندگی سالم و رسیدگی به علت اصلی آسیب کبدی، افراد می توانند خطر ابتلا به سیروز را کاهش دهند و سلامت و رفاه کلی خود را بهبود بخشند.
