نارسایی شریانی که به عنوان بیماری شریان محیطی (PAD) نیز شناخته می شود، وضعیتی است که با کاهش جریان خون به بافت های بدن به دلیل تنگی یا مسدود شدن شریان ها مشخص می شود. این مشکل حیاتی بر شریان‌هایی تأثیر می‌گذارد که خون غنی از اکسیژن را به قسمت‌های مختلف بدن منتقل می‌کنند و آن را برای حفظ عملکرد اندام‌ها و بافت‌ها حیاتی می‌سازد. این مقاله به جزئیات پیچیده نارسایی شریانی می پردازد و علل، علائم، تشخیص، درمان، پیشگیری و مدیریت آن را در بر می گیرد.
علل نارسایی شریانی
علت اصلی نارسایی شریانی آترواسکلروز است، وضعیتی که شامل تجمع پلاک (ماده مومی شکلی که از کلسترول، کلسیم و سایر مواد تشکیل می‌شود) در دیواره‌های شریان است. با گذشت زمان، تجمع پلاک شریان ها را باریک می کند و منجر به کاهش جریان خون می شود. سایر علل نارسایی شریانی عبارتند از:
- ترومبوز: این به تشکیل لخته خون در داخل یک سرخرگ اشاره دارد که جریان خون را مسدود می کند. یک مثال رایج از ترومبوز که منجر به نارسایی شریانی می شود، حمله قلبی است که در آن لخته جریان خون غنی از اکسیژن به عضله قلب را مسدود می کند.
- تروما: آسیب فیزیکی به شریان می تواند منجر به آسیب به پوشش داخلی آن شود و باعث تجمع خون و لخته شدن آن شود. این ممکن است منجر به تشکیل آنوریسم شریانی یا تشریح شود که هر دو می توانند جریان خون را به اندام ها و بافت ها محدود کنند.
- شرایط التهابی: برخی بیماری‌های التهابی، مانند واسکولیت (التهاب رگ‌های خونی)، می‌توانند به دیواره‌های شریان آسیب رسانده و جریان خون را مختل کنند.
- ناهنجاری های مادرزادی: برخی از افراد با شریان ها یا رگ های خونی غیرطبیعی متولد می شوند که می تواند آنها را مستعد نارسایی شریانی کند.
علائم نارسایی شریانی
علائم نارسایی شریانی بسته به شریان آسیب دیده می تواند متفاوت باشد. برخی از رایج ترین علائم عبارتند از:
- سرگیجه: احساس سبکی سر یا بی ثباتی ممکن است به دلیل کاهش ناگهانی جریان خون در مغز رخ دهد.
- لنگش متناوب: این علامت به صورت درد پا ظاهر می شود که در حین فعالیت بدنی شروع می شود و با استراحت فرد فروکش می کند. این علامت شایع بیماری شریان محیطی است.
- درد در پاها یا انگشتان پا : افراد مبتلا به نارسایی شریانی ممکن است احساس سوزش یا درد در پاها یا انگشتان پا داشته باشند، حتی در زمان استراحت.
- تغییر رنگ و بافت پوست: تغییر رنگ، پوسته پوسته شدن یا خارش پوست در پاها و پاها می تواند نشان دهنده جریان خون ضعیف باشد.
- درد معده: درد مداوم شکم که ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بعد از غذا شروع می شود و برای چند ساعت طول می کشد، یکی دیگر از علائم احتمالی است، به خصوص اگر نارسایی شریانی بر شریان های مزانتریک خون رسانی به روده ها تأثیر بگذارد.
- زخم‌ها: زخم‌های باز غیر التیام‌پذیر، که اغلب در اطراف مچ پا دیده می‌شوند، ممکن است به دلیل کمبود جریان خون ایجاد شوند.
- کاهش وزن: کاهش وزن غیرقابل توضیح می تواند نشانه ای از نارسایی شریانی باشد، به ویژه زمانی که روده ها یا سایر اندام هایی را که در جذب مواد مغذی نقش دارند، تحت تاثیر قرار می دهد.
تشخیص نارسایی شریانی
نارسایی شریانی معمولاً از طریق یک تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شاخص مچ پا-بازویی (ABI): این آزمایش غیرتهاجمی فشار خون در ساق پا را با فشار خون در بازوها مقایسه می کند. مقدار ABI پایین تر ممکن است نشان دهنده کاهش جریان خون در پاها باشد.
- آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CTA): یک CTA از اشعه ایکس برای تولید تصاویر سه بعدی از رگ های خونی استفاده می کند و به پزشکان اجازه می دهد تا انسداد و باریک شدن رگ ها را تشخیص دهند.
- الکتروکاردیوگرام (ECG/EKG): این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند و می تواند به تشخیص ریتم نامنظم قلب یا علائم حمله قلبی به دلیل کاهش جریان خون کمک کند.
- اکوکاردیوگرام (اکو): این آزمایش با استفاده از امواج صوتی تصاویری از قلب تولید می کند و می تواند به شناسایی هر گونه ناهنجاری ساختاری یا عملکردی کمک کند.
- ثبت حجم نبض: این تست غیر تهاجمی تغییرات حجم خون را در پاها اندازه گیری می کند و می تواند برای تشخیص انسداد در عروق پا استفاده شود.
- سونوگرافی عروقی: سونوگرافی عروقی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از شریان ها استفاده می کند و به پزشکان اجازه می دهد مناطق باریک یا انسداد را شناسایی کنند.
درمان و مدیریت نارسایی شریانی
درمان نارسایی شریانی به شدت بیماری و علت اصلی آن بستگی دارد. برخی از روش های درمانی رایج عبارتند از:
- آترکتومی: یک روش جراحی که در آن پلاک از دیواره سرخرگ ها برای بهبود جریان خون برداشته می شود.
- اندارترکتومی کاروتید: این روش جراحی پلاک را از شریان های کاروتید در گردن حذف می کند و خطر سکته مغزی را کاهش می دهد.
- آنژیوپلاستی عروق کرونر: یک روش کم تهاجمی که در آن از بالون برای گشاد کردن عروق کرونر تنگ یا مسدود شده استفاده می‌شود و جریان خون به عضله قلب را بهبود می‌بخشد.
- پیوند بای پس عروق کرونر (CABG): یک روش جراحی که جریان خون را در اطراف یک شریان کرونر مسدود شده هدایت می کند و خون رسانی به عضله قلب را بهبود می بخشد.
- تغییرات سبک زندگی: انتخاب های سالم تر، مانند خوردن یک رژیم غذایی سالم برای قلب، ورزش منظم و ترک سیگار، می تواند به مدیریت نارسایی شریانی و کاهش خطر عوارض بیشتر کمک کند.
- داروها: ممکن است داروهای مختلفی برای مدیریت نارسایی شریانی تجویز شود، از جمله داروهایی برای کنترل فشار خون، سطح کلسترول و خطر لخته شدن خون، و همچنین داروهای تسکین دهنده برای مدیریت علائم.
- استنت ها: لوله های مشبک کوچک و قابل انبساط که برای باز نگه داشتن شریان ها و بهبود جریان خون وارد عروق می شوند.
پیشگیری از نارسایی شریانی
برخی از شیوه های زندگی و اقدامات بهداشتی می تواند به پیشگیری از نارسایی شریانی کمک کند:
- ورزش منظم: در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط را هدف قرار دهید. قبل از شروع یک برنامه ورزشی جدید با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید.
- رژیم غذایی سالم برای قلب: روی یک رژیم غذایی متعادل تمرکز کنید که شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و چربی های سالم است. چربی های اشباع و ترانس، کلسترول، سدیم و قندهای اضافه شده را محدود کنید.
- مصرف الکل را محدود کنید: برای مردان و افرادی که در بدو تولد مرد هستند، توصیه می شود بیش از دو نوشیدنی در روز مصرف نکنند. برای زنان و افرادی که در بدو تولد به آنها زنان اختصاص داده شده است، توصیه می شود بیش از یک نوشیدنی در روز نباشد.
- وزن مناسب را حفظ کنید: با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در مورد محدوده وزن مناسب خود صحبت کنید.
- داروها را طبق دستور مصرف کنید: دستورالعمل‌های ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود را برای مصرف داروهایی که ممکن است برای مدیریت عوامل خطر نارسایی شریانی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا یا دیابت برای شما تجویز شود، دنبال کنید.
- معاینات پزشکی منظم: طبق توصیه، برای معاینات و غربالگری های منظم به پزشک مراجعه کنید.
چشم انداز و زندگی با نارسایی شریانی
چشم انداز افراد مبتلا به نارسایی شریانی بسته به شدت بیماری و علت اصلی آن متفاوت است. تشخیص و درمان به موقع می تواند به پیشگیری از عوارض و بهبود پیش آگهی کلی کمک کند.
برای زندگی با نارسایی شریانی، ضروری است:
- یک برنامه فعالیت بدنی ایجاد کنید: یک شکل لذت بخش از ورزش را انتخاب کنید و طبق تایید ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی، فعالیت منظم را هدف قرار دهید.
- از یک رژیم غذایی سالم برای قلب استفاده کنید: مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی و چربی های سالم را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- مراقبت از پوست را خوب انجام دهید: بهداشت پاها و پاهای خود را رعایت کنید و علائم تغییر رنگ، ترک یا زخم را بررسی کنید. این امر به ویژه برای افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی یا نوروپاتی مهم است.
- ترک سیگار و استفاده از تنباکو: از ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود برای کمک به ترک سیگار و استفاده از سایر محصولات تنباکو کمک بگیرید.
- کفش‌های راحت بپوشید: برای کمک به جلوگیری از آسیب و ارتقای سلامت پا، کفش‌های حمایت‌کننده و مناسب انتخاب کنید.
سوالات متداول
سوال ۱: علت اصلی نارسایی شریانی چیست؟
پاسخ ۱: علت اولیه نارسایی شریانی تصلب شرایین است که شامل تجمع پلاک در دیواره سرخرگ ها می شود که منجر به باریک یا مسدود شدن رگ های خونی می شود.
سوال ۲: علائم نارسایی شریانی چیست؟
پاسخ ۲: علائم نارسایی شریانی می تواند شامل سرگیجه، لنگش متناوب (درد پا در حین فعالیت)، درد در پا یا انگشتان پا، تغییر رنگ و بافت پوست، درد معده، زخم و کاهش وزن باشد.
سوال ۳: نارسایی شریانی چگونه تشخیص داده می شود؟
پاسخ ۳: تشخیص نارسایی شریانی شامل شرح حال پزشکی و معاینه فیزیکی همراه با آزمایشات مختلف مانند شاخص مچ پا-بازویی (ABI)، آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CTA)، نوار قلب (ECG/EKG)، اکوکاردیوگرام (اکو)، نبض است. ضبط حجم و سونوگرافی عروقی.
سوال ۴: گزینه های درمانی برای نارسایی شریانی چیست؟
پاسخ ۴: گزینه های درمانی برای نارسایی شریانی شامل آترکتومی، اندارترکتومی کاروتید، آنژیوپلاستی عروق کرونر، پیوند عروق کرونر (CABG)، تغییر شیوه زندگی، داروها و استنت می باشد.
سوال ۵: برای پیشگیری از نارسایی شریانی چه اقداماتی می توان انجام داد؟
پاسخ ۵: پیشگیری از نارسایی شریانی شامل ورزش منظم، رژیم غذایی سالم برای قلب، محدود کردن مصرف الکل، حفظ وزن مناسب، مصرف داروها طبق تجویز و معاینات منظم پزشکی است. علاوه بر این، ترک سیگار و پوشیدن کفش های راحت می تواند به کاهش خطر نارسایی شریانی کمک کند.
