راهنمای بسیار کامل هموکروماتوز (اضافه بار آهن در بدن)

هموکروماتوز چیست؟

هموکروماتوز یک بیماری ارثی است که باعث انباشته شدن آهن اضافی در بدن می شود. کمبود آهن و اضافه بار آهن هر دو نسبتاً رایج هستند و تفاوت بین این دو تنها چند میلی گرم است. از آنجایی که بدن روش کارآمدی برای دفع آهن ندارد، ممکن است اضافه بار به راحتی رخ دهد.

سایر شرایط غیر از هموکروماتوز می تواند باعث تجمع آهن شود، از جمله بیماری مزمن کبد. اضافه بار آهن طولانی مدت می تواند عواقب شدیدی داشته باشد. سرطان کبد، دیابت و سایر اختلالات غدد درون ریز، کاردیومیوپاتی و بیماری قلبی، پارکینسون و بیماری آلزایمر، همگی با تجمع بیش از حد آهن مرتبط هستند.

مداخلات طبیعی مانند خار مریم ممکن است به تنظیم سطح آهن و کاهش اضافه بار آهن کمک کند.

علل و عوامل خطر هموکروماتوز چیست؟

علل هموکروماتوز (آهن زیاد در بدن) چیست؟

• جهش های ژنتیکی ارثی
• تزریق خون مکرر
• بیماری مزمن کبد
• مصرف بیش از حد آهن در رژیم غذایی
• تجویز تزریقی آهن
• همودیالیز طولانی مدت

علائم و نشانه های هموکروماتوز چیست؟

• هیپرپیگمانتاسیون پوست (لکه‌های سیاه پوستی)
• بزرگ شدن کبد
• مشکلات مفصلی

توجه: علائم ذکر شده تنها پس از آسیب کافی و طولانی مدت ناشی از اضافه بار آهن رخ می دهد. آزمایش خون سالانه برای بار آهن می تواند تشخیص زودهنگام و اصلاح آن را قبل از بروز آسیب، امکان پذیر کند.

درمان های پزشکی رایج برای هموکروماتوز چیست؟

• فلبوتومی (خون گیری)
• درمان کیلاسیون آهن ( تزریق یک ماده شیمیایی است که به آهن و سایر فلزات سنگین موجود در بدن متصل می شود و در نهایت منجر به حذف آهن اضافی از بدن شما می شود)

درمان های در حال ظهور برای هموکروماتوز چیست؟

• درمان شلاته کننده آهن جدید
• اریتروسیتافرزیس (حذف انتخابی گلبول های قرمز با حفظ حجم خون)
• پیوند مغز استخوان
• درمان با سلولهای بنیادی

چه تغییرات رژیم غذایی و شیوه زندگی می تواند برای هموکروماتوز مفید باشد؟

• محدود کردن مصرف آهن در رژیم غذایی – مصرف گوشت قرمز و الکل، با افزایش بار آهن در سرم خون مرتبط است.
• از مصرف مکمل ویتامین C بالای ۵۰۰ میلی گرم در روز خودداری کنید زیرا ممکن است جذب آهن را افزایش دهد

چه مداخلات طبیعی ممکن است برای هموکروماتوز مفید باشد؟

• پلی فنول ها: چندین پلی فنل، از جمله کورستین، تایید شده است که دارای توانایی کیلیت آهن در محیط های آزمایشگاهی هستند.
• پکتین: پکتین یک فیبر غیر قابل هضم است که به آهن غیر هِم متصل شده و مانع جذب آن می شود. یک مطالعه کوچک نشان داد که جذب آهن در بیمارانی که دوز زیادی از پکتین مصرف کرده بودند به نصف کاهش یافت.
• خار مریم: ترکیبات فلاونوئیدی خار مریم می تواند آهن را شلات کند و رادیکال های هیدروکسیل را خاموش کند. ترکیب خار مریم با یک داروی شلات کننده آهن تزریقی، باعث کاهش موثرتر پروتئین های آهن سرم نسبت به دارو به تنهایی در بیماران خاص شد.
• کورکومین: چندین مطالعه پیش بالینی نشان می‌دهد که کورکومین می‌تواند آسیب اکسیداتیو کاتالیز شده از آهن به DNA، آسیب کبدی مرتبط با تجمع آهن و آسیب ناشی از آهن در پلاک‌های آمیلوئید مشخصه بیماری آلزایمر را کاهش دهد. کورکومین در زردچوبه موجود است.
• چای سبز: کاتچین های موجود در چای سبز آنتی اکسیدان های قوی و شل کننده های آهن هستند. برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف زیاد چای سبز (و عصاره ها) باعث کاهش جذب آهن می شود.
• آلفا لیپوئیک اسید: مطالعات پیش بالینی نشان داده‌اند که اسید آلفا لیپوئیک ممکن است از نورون‌ها در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت کند و سطح آهن مغز را در موش‌های مسن‌تر کاهش دهد.
• کارنیتین: کارنیتین و استرهای کارنیتین مشتق از آن (استیل-ال-کارنیتین و پروپیونیل-ال-کارنیتین) آنتی اکسیدانی هستند که ممکن است به کاهش آسیب اکسیداتیو ناشی از اضافه بار آهن کمک کنند.

اختلالات اضافه بار آهن

آهن یک ریز مغذی ضروری است. با این حال، آهن آزاد، به سرعت تولید رادیکال های آزاد مضر و استرس اکسیدانی متعاقب آن، سرعت می بخشد. در واقع، آهن اضافی می‌تواند به سلول‌ها و بافت‌ها آسیب برساند و اضافه بار آهن با افزایش خطر ابتلا به سرطان و بیماری قلبی همراه با اختلالات عصبی، غدد درون ریز و اسکلتی عضلانی همراه است.

آهن در میان مواد مغذی رژیم غذایی، از یک جنبه غیرطبیعی است زیرا هم کمبود آهن و هم آهن اضافی باعث نگرانی‌های سلامت می شوند. با این حال، تفاوت بین کمبود یا اضافه بار آهن اغلب به چند میلی گرم آهن ناچیز مربوط می شود.

شرایطی که مستعد تجمع آهن اضافی هستند می توانند ارثی (مانند هموکروماتوز) یا اکتسابی (مانند مصرف بیش از حد آهن، بیماری مزمن کبدی) باشند. آهن در طول فرآیند پیری در سلول‌ها تجمع می‌یابد و تأثیر مخرب پیری را در بدن ما تشدید می‌کند.

اضافه بار آهن معمولاً تا سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی تشخیص داده نمی شود. با این حال، پیشرفت‌های اخیر در درک اساس ژنتیکی اختلالات اضافه بار آهن ارثی، در دسترس بودن نشانگرهای خون، و توسعه تکنیک‌های غیرتهاجمی برای ارزیابی ذخایر آهن بافتی، تشخیص زودهنگام و درمان سریع‌تر اختلالات اضافه بار آهن را تسهیل کرده است.

زیست شناسی و پاتوفیزیولوژی

بدن روزانه ۱۰% (۱ تا ۲ میلی گرم) آهن موجود در منابع غذایی را جذب می کند، اما هیچ وسیله موثری برای دفع سریع آهن اضافی به جز از دست دادن خون ندارد.

جذب آهن در دستگاه گوارش در قسمت ابتدایی روده کوچک به نام دوازدهه تنظیم می شود که درست بالاتر از معده در دستگاه گوارش قرار دارد.

پس از جذب، آهن معمولاً در صورت عدم استفاده به پروتئین‌های ذخیره یا انتقال خاصی متصل می‌شود. این امر امکان تولید بیش از حد آهن آزاد رادیکال‌های آزاد مخرب را، محدود می‌کند. آهن از طریق جریان خون به ترانسفرین (پروتئین انتقال آهن) متصل می شود.

سلول هایی که به آهن نیاز دارند (به عنوان مثال، گلبول های قرمز) یک گیرنده ترانسفرین را روی سطح خود بیان می کنند، که ترانسفرین در حال گردش را جذب می کند و آن را به داخل سلول می کشد و باعث آزاد شدن آهن محدود شده توسط آن می شود.

آهن، بیش از آنچه برای برآوردن نیاز متابولیک لازم است، به صورت متصل به فریتین پروتئین ذخیره سازی آهن ذخیره می شود. فریتین و ترانسفرین هر دو به عنوان نشانگرهای خون برای نظارت بر بار آهن استفاده می شوند.

اضافه بار آهن ناشی از افزایش میزان آهن کل بدن است. علل اولیه (ارثی) و ثانویه (اکتسابی) در ایجاد اضافه بار آهن نقش دارند. بسیاری از آنها شامل اختلال در جذب آهن از روده هستند. با این حال، اضافه بار آهن در اثر تزریق مکرر خون می تواند در بیماران مبتلا به انواع خاصی از کم خونی، رخ دهد.

علیرغم نقش های متابولیکی بسیار مهم، آهن یک مولد قوی رادیکال های آزاد است. در طول تولید انرژی سلولی، گونه های اکسیژن فعال آسیب رسان به طور مداوم تولید می شوند.

آنزیم های آنتی اکسیدانی (مانند سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز) معمولاً این ترکیبات پرواکسیدانی را از بین می برند و سلول ها را از آسیب اکسیداتیو در امان می دارند. با این حال، آهن می‌تواند به آسانی این گونه‌های اکسیژن فعال را به رادیکال‌های هیدروکسیل آسیب‌رسان تبدیل کند که توسط آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان پاک نمی‌شوند.

رادیکال‌های هیدروکسیل می‌توانند به DNA و پروتئین‌های سلولی آسیب برسانند و همچنین یکپارچگی غشاهای سلولی را کاهش دهند.

علت و عوامل خطرساز

اضافه بار اهن اولیه

• اضافه بار آهن اولیه ناشی از نقص های ارثی در ژن های دخیل در جذب، انتقال یا تنظیم آهن است. هموکروماتوز، شایع ترین بیماری اضافه بار آهن اولیه، می تواند به ۴ نوع تقسیم شود (منبع مطلب)
• شایع ترین هموکروماتوز کلاسیک (نوع I) یا HFE است. هموکروماتوز HFE ناشی از به ارث بردن دو نسخه جهش یافته از ژن HFE یا High Fe (آهن) (C282Y و H63D) است .
• تصور می‌شود که این ژن‌های معیوب با کاهش تولید هپسیدین و افزایش جذب آهن از سلول‌های روده، جذب آهن را افزایش می‌دهند.
• سه نوع دیگر هموکروماتوز بسیار نادرتر هستند: نوع II یک اضافه بار آهن شدیدتر به دلیل تولید ناقص هپسیدین است. نوع III نقص در گیرنده ترانسفرین است (نمی تواند آهن را از خون جذب کند). و نوع IV منجر به نقص در حذف آهن از سلول های خاص (ماکروفاژهای کبد) می شود. نوع IV همچنین ممکن است باعث شود روده ها نسبت به هپسیدین حساس شوند و در نتیجه جذب آهن کنترل نشده شود.
• سایر اختلالات ارثی اضافه بار آهن بسیار نادر هستند. آنها شامل آترانسفرینمی (فقدان ناقل آهن ترانسفرین)، جهش در ژن فریتین و تخریب عصبی همراه با تجمع آهن در مغز (NBIA) هستند.

اضافه بار آهن ثانویه

• اضافه بار آهن ثانویه می تواند ناشی از شرایط مختلفی باشد، از جمله تزریق مکرر خون برای درمان انواع خاصی از کم خونی.
• با هر تزریق خون،آهن اضافی وارد می شود و از آنجایی که انسان مکانیسمی برای دفع آن ندارد، اضافه بار آهن ممکن می شود. اضافه بار آهن در بیماران ترانسفوزیونی چالش های درمانی دیگری را به همراه دارد، زیرا فلبوتومی، استاندارد طلایی برای درمان اضافه بار آهن در هموکروماتوز ارثی، معمولاً در بیماران کم خون امکان پذیر نیست.
•  بیماری مزمن کبد که به عنوان مثال توسط کبد چرب الکلی و ویروس هپاتیت C ایجاد می شود، می تواند توانایی کبد در تولید هورمون تنظیم کننده آهن هپسیدین و پروتئین انتقال آهن ترانسفرین را به خطر بیندازد.
• سایر منابع اضافه بار آهن ثانویه عبارتند از مصرف زیاد رژیم غذایی، آهن تزریقی (مانند آهن داخل وریدی برای مدیریت کم خونی) و همودیالیز طولانی مدت.

علائم و پیامدهای اضافه بار آهن

1. علامت کلاسیک اضافه بار آهن، پرپیگمانتاسیون پوست (به رنگ برنزی یا خاکستری)، به دلیل رسوب کمپلکس های آهن و ملانین در پوست است.
2. کبد، به عنوان منبع اصلی ذخیره آهن، به ویژه در برابر اضافه بار آهن و آسیب های مرتبط با آن، که ممکن است از بزرگ شدن (هپاتومگالی) و افزایش آنزیم های کبدی سرم تا فیبروز یا سیروز متغیر باشد، حساس است.
3. اضافه بار آهن طولانی مدت می تواند منجر به سرطان کبد شود. آهن سرم بالا (اندازه‌گیری شده به عنوان بیش از ۶۰ درصد اشباع ترانسفرین) خطر مطلق ۱۰ ساله سرطان کبد را تقریباً ۶ برابر و خطر ابتلا به سرطان های دیگر را بیش از سه برابر افزایش می‌دهد.
4. تجمع آهن در اندام های غدد درون ریز با دیابت، هیپوگنادیسم (کاهش تولید هورمون های جنسی) و به ندرت با پرکاری یا کم کاری تیروئید مرتبط است. برخی از این موارد ممکن است با بازگرداندن سطوح آهن به محدوده سالم معکوس شوند.
5. پوکی استخوان با اضافه بار شدید آهن امکان پذیر است و ممکن است به دلیل هیپوگنادیسم باشد.
6. آرتروپاتی (بیماری مفاصل با یا بدون التهاب) همراه با اضافه بار آهن شایع است و باعث درد با حداقل التهاب در مفاصل دست، مچ دست، آرنج، شانه ها و باسن می شود.
7. رسوب آهن در قلب می تواند باعث کاردیومیوپاتی، آریتمی، نارسایی قلبی و مرگ ناگهانی قلبی شود. همچنین می تواند آسیب عروقی و خطر آترواسکلروز را افزایش دهد.
8. مغز محل بالقوه دیگری برای تجمع آهن اضافی است، زیرا برای چندین واکنش خاص، نورون به آهن نیاز دارد، به عنوان مثال سنتز میلین که آکسون های عصبی را می پوشاند و تولید انتقال دهنده های عصبی.
9. آهن اضافی می تواند با ملانین در ماده سیاه مغز ترکیباتی ایجاد کند، به همان شکلی که در پوست ایجاد می کند. این حالت در مغز بیماران مبتلا به پارکینسون مشاهده شده است و ممکن است با پیشرفت بیماری  پارکینسون مرتبط باشد.
10. رسوبات آهن در پلاک‌های آمیلوئید بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است از طریق سمیت رادیکال‌های آزاد منجر به تخریب عصبی شود. رسوب غیرطبیعی آهن در مغز نیز در مولتیپل اسکلروزیس و همچنین سایر اختلالات حرکتی نورودژنراتیو مشاهده شده است.
11. باکتری ها برای بسیاری از واکنش های مشابه انسان به آهن نیاز دارند. آهن اضافی در خون یا بافت ها می تواند رشد پاتوژن های مهاجم را تحریک کند.

اضافه بار آهن و اختلال عملکرد غدد درون ریز

عدم تعادل هورمونی یک مشکل مهم در میان افراد دارای اضافه بار آهن اولیه یا ثانویه است.

آهن اضافی در غده هیپوفیز انباشته می شود و سنتز هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را که مسئول تحریک تولید هورمون های جنسی از غدد جنسی (یعنی بیضه ها و تخمدان ها) است، مختل می کند. پیامد این اختلال سطوح پایین غیرطبیعی هورمون های جنسی مهم مانند تستوسترون و استروژن است.

با این حال، اختلال عملکرد هیپوفیز، به تنهایی مسول تمام اختلالات هورمونی مشاهده شده در تمام موارد اضافه بار آهن نیست. این موضوع را می توان تا حدی با پدیده دیگری که در میان برخی از بیماران با اضافه بار آهن مشاهده شده توضیح داد؛ افزایش سطح گلوبولین اتصال هورمون جنسی (SHBG).

SHBG یک پروتئین حمل و نقل است که هورمون های جنسی را از طریق گردش خون حمل می کند. با این حال، مشکل این است که وقتی هورمون ها به SHBG متصل می شوند، توانایی آنها برای اتصال و فعال کردن گیرنده هایشان به شدت مختل می شود. بنابراین، هنگامی که سطح SHBG به دلیل تجمع آهن در کبد افزایش می یابد، سیگنال دهی هورمونی ممکن است مختل شود.

بنابراین، انباشته شدن آهن در مغز و کبد در میان افرادی که دارای اضافه بار آهن هستند ممکن است منجر به بی نظمی های هورمونی قابل توجهی شود که می تواند منجر به رگباری از عوارض از دیابت گرفته تا مشکلات قلبی عروقی و کاهش میل جنسی تا پوکی استخوان شود.

یک واقعیت ناگوار این است که بسیاری از پزشکان ممکن است نقش اضافه بار آهن را در عوارض مرتبط با هورمون درک نکنند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که بسیاری از بیمارانی که بیماری‌های مرتبط با هورمون ممکن است به دلیل سطح آهن اضافی باشد، به درستی تشخیص داده نشده و درمان نشوند.

تشخیص هموکروماتوز

• با توجه به دخالت بالقوه آهن بافت بالا در پیشرفت چندین بیماری به ظاهر نامرتبط، نظارت بر میزان آهن کل بدن ممکن است معیار مهمی برای پیشگیری از بیماری باشد.
• از نظر تاریخی، آهن بیش از حد تنها پس از آسیب کافی برای آشکار کردن علائم مشخص (هیپرپیگمانتاسیون، بزرگ شدن کبد و مشکلات مفصلی) تشخیص داده شده است.
• با این حال، آزمایش‌های متعددی وجود دارد که می‌تواند وضعیت آهن را قبل از بروز علائم و نشانه‌های اضافه بار مستقیم آهن بررسی کند. آزمایش خون سالانه برای بار آهن می‌تواند تشخیص زودهنگام افزایش‌های زیر بالینی را که می‌توان با رژیم غذایی، تغییرات سبک زندگی، و/یا درمان‌های مرسوم برطرف کرد، امکان‌پذیر کرد.

تشخیص

1. فریتین سرم و اشباع ترانسفرین: آزمایش های خونی هستند که می توانند اضافه بار آهن را حتی قبل از ظاهر شدن علائم تشخیص دهند.
2. فریتین سرم: این آزمایش میزان فریتین پروتئین ذخیره کننده آهن در سرم خون را اندازه گیری می کند. در حالی که به طور معمول یک پروتئین ذخیره داخل سلولی است، سطح فریتین خون متناسب با ذخایر بدن افزایش می یابد (۱ نانوگرم در میلی لیتر فریتین سرم نشان دهنده تقریباً ۸ میلی گرم آهن ذخیره شده است). عفونت، التهاب یا بیماری کبدی می تواند سطح فریتین سرم را افزایش دهد و اندازه گیری را در افراد مبتلا به این شرایط پیچیده کند. یک تست پروتئین واکنشی C با حساسیت بالا (hs-CRP) می تواند برای رد التهاب استفاده شود.
3. اشباع ترانسفرین: اشباع ترانسفرین (TSAT) نسبت آهن سرم و ظرفیت اتصال آهن کل ترانسفرین را در ۱۰۰ ضرب می کند. افزایش TSAT در چندین علت ژنتیکی اضافه بار آهن دیده می شود.

سایر آزمایشات مهم عبارتند از:

• آهن سرم: آهن سرم کل آهن موجود در سرم خون را اندازه گیری می کند.
• ظرفیت کل اتصال آهن: ظرفیت اتصال کل آهن (TIBC) ظرفیت اتصال کل ترانسفرین (پروتئین انتقال آهن) در سرم (اندازه گیری غیرمستقیم ترانسفرین) را اندازه گیری می کند.
• تست HFE: آزمایش HFE یک آزمایش ژنتیکی برای وجود هر یک از دو جهش اصلی (C282Y و H63D) ژن HFE است. این جهش ها شایع ترین علل هموکروماتوز ارثی هستند. فرد مبتلا به هموکروماتوز نوع I معمولاً حامل دو نسخه از ژن C282Y یا یک نسخه از هر ژن جهش یافته است. تجزیه و تحلیل HFE مثبت، تشخیص بالینی هموکروماتوز را در افراد بدون علامت با آزمایش خون نشان دهنده افزایش ذخایر آهن تایید می کند.
• بیوپسی کبد: بیوپسی کبد می تواند به عنوان اندازه گیری مستقیم آهن غیر هم و برای تشخیص هموکروماتوز غیر HFE استفاده شود. غلظت آهن کبد بیش از ۱۵ میلی گرم در گرم وزن خشک خطر بیماری قلبی عروقی مرتبط با آهن و مرگ زودرس را افزایش می دهد. آستانه آسیب کبدی و فیبروز حدود ۲۲ میلی گرم بر گرم است.
• MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): ام آر آی کبد و قلب، اکنون روشی غیرتهاجمی برای ارزیابی ذخایر آهن در این اندام ها ارائه می دهد. R2-MRI (همچنین به عنوان FerriScan شناخته می شود) اکنون به طور خاص به عنوان روشی برای اندازه گیری غلظت آهن کبد در دستورالعمل های بالینی توصیه می شود. همچنین برای نظارت بر اثربخشی درمان کیلاسیون آهن استفاده می شود.

درمان متعارف اضافه بار آهن

فلبوتومی درمان استاندارد برای بیماران مبتلا به اضافه بار آهن، خون ریزی (فلبوتومی یا ونکسیون) در غیاب کم خونی و کیلاسیون در کم خونی های بارکننده آهن است (منبع مطلب).

یک واحد (حدود ۴۵۰ میلی لیتر) خون بسته به غلظت هموگلوبین، تقریباً ۲۰۰ تا۲۵۰ میلی گرم آهن دارد. اغلب توصیه می شود که یک واحد در هفته (در صورت تحمل) حذف شود.

در بیمارانی که کل ذخایر آهن بدن آنها بیش از ۳۰ گرم است، فلبوتومی درمانی (یعنی برداشت خون) ممکن است ۱ تا ۲ سال طول بکشد تا ذخایر آهن به اندازه کافی کاهش یابد، تا زمانی که سطح فریتین سرم و مقادیر اشباع ترانسفرین در محدوده طبیعی قرار گیرند. سطح فریتین معمولاً با حذف ۲ تا۴ واحد خون در سال حفظ می شود.

یک اشکال بالقوه فلبوتومی کاهش سطح هپسیدین و جذب بیش از حد آهن است. برداشتن خون باعث سنتز جبرانی گلبول های قرمز جدید در مغز استخوان می شود. این گلبول های قرمز جدید نیاز به آهن را از طریق افزایش تولید هموگلوبین پروتئین حامل اکسیژن افزایش داده اند. بنابراین، سطوح هپسیدین ممکن است بیشتر کاهش یابد تا آهن اضافی برای پاسخگویی به تقاضای افزایش یافته جذب شود.

در یک مطالعه در میان بیماران مبتلا به هموکروماتوز ارثی، فلبوتومی با کاهش سطح هپسیدین همراه بود. اگرچه سطح هپسیدین آزمودنی ها در ابتدا پایین بود. هدف قرار دادن سطح فریتین سرم کمی بالاتر از محدوده توصیه شده در طول فلبوتومی نگهدارنده ممکن است به برخی از بیماران کمک کند از افزایش جذب آهن ناشی از سطوح پایین هپسیدین جلوگیری کنند.

کیلاسیون آهن برای بیمارانی که به درمان فلبوتومی مقاوم هستند، یا برای بیمارانی که برداشتن خون در آنها امکان پذیر نیست (به عنوان مثال، بیماران کم خونی حاوی آهن)، کیلاسیون آهن درمان استاندارد است.

در حال حاضر، سه عامل شلات آهن مورد تایید FDA وجود دارد. دسفروکسامین مزیلات یک شلات آهن تزریقی است که از دهه ۱۹۶۰ مورد استفاده قرار گرفته است. این می تواند آهن را از ذخایر فریتین یا رسوبات غیرطبیعی بافتی ببندد و حذف کند، اما نه از محل های مصرف فعال آهن متابولیکی (مانند ترانسفرین یا هموگلوبین).

دسفروکسامین دارای معایب قابل توجهی است. می تواند باعث ایجاد حساسیت مفرط و واکنش های آلرژیک سیستمیک شود و نیمه عمر کوتاه آن نیاز به درمان از طریق تزریق آهسته در یک دوره ۴ تا۱۲ ساعته دارد.

توسعه شلات‌های آهن خوراکی، دوز راحت‌تر و سازگاری بیمار را بهبود بخشیده است. دفریپرون یک نوع مصنوعی از میموزین یک ترکیب شلاته کننده آهن طبیعی است که در اصل از گل قهر و آشتی (گیاه Mimosa pudica) مشتق شده است.

متابولیسم سریع آن توسط کبد مستلزم آن است که برای اثربخشی در دوزهای بالا مصرف شود. عوارض جانبی دفریپرون شامل ناراحتی گوارشی و بثورات پوستی است.

دفراسیروکس، یک شلاتور خوراکی زیستی با نیمه عمر طولانی تر و دوز موثر کمتر از دفریپرون، از سال ۲۰۰۵ برای درمان اضافه بار آهن ثانویه به دلیل اریتروپوئزیس غیرموثر در ایالات متحده تایید شده است. اثراتی مانند دفریپرون، با احتمال عوارض جانبی جدی تر (به عنوان مثال، نارسایی کبد و اختلال عملکرد کلیه). همچنین بسیار گران است.

دفراسیروکس به دلیل اندازه مولکولی کوچکش (در مقایسه با دسفروکسامین)، قادر است در سراسر بدن حرکت کند و آهن را از مکان های فعال چندین آنزیم مهم حاوی آهن خارج کند.

درمان های نوظهور اضافه بار آهن

تکامل درمان برای اضافه بار آهن کند بوده است. تقریباً صد سال از اولین توصیف هموکروماتوز در سال ۱۸۸۹ و ایجاد فلبوتومی به عنوان یک روش درمانی گذشت. اخیراً مکانیسم های متابولیکی و ژنتیکی دقیق تری از اضافه بار آهن مشخص شده است.

توسعه عامل شلات آهن

به نظر می رسد که علاقه فزاینده ای به توسعه شلاتورهای آهن ایمن تر با فعالیت پاکسازی آهن افزایش یافته است. مشتقات با وزن مولکولی بالا از دسفروکسامین، متصل به الیاف طبیعی یا مصنوعی، فعالیت اتصال آهن داروی کلاسیک را حفظ می کنند، در حالی که سمیت کمتری دارند و زمان بیشتری در گردش دارند، بنابراین بر برخی از کاستی های دسفروکسامین به تنهایی غلبه می کنند.

یک شلاتور خوراکی جدید (FBS0701) در حال حاضر در مرحله آزمایشات بالینی است. فعالیتی مشابه با دسفراسیروکس که مورد تایید FDA است، دارد، اما با مشخصات ایمنی بسیار بهتر (به ویژه برای عملکرد کلیه).

بازگرداندن عملکرد تنظیمی آهن از طریق تجویز ترانسفرین، هپسیدین، یا مولکولهای هپسیدین اصلاح شده (مینی هپسیدین) نیز به عنوان یک درمان بالقوه مورد بررسی قرار گرفته است.

اریتروسیتافرزیس

اریتروسیتافرزیس، حذف انتخابی گلبول های قرمز از خون با حفظ حجم خون، به عنوان جایگزینی برای فلبوتومی معمولی مورد بررسی قرار گرفته است.

اریتروسیتافرزیس می تواند گلبول های قرمز بیشتری را در هر روش حذف کند، بدون تفاوت قابل توجهی در هزینه، کیفیت زندگی، یا دفعات  بروزعوارض جانبی. با این حال، ممکن است برخی از معایب فلبوتومی (به عنوان مثال، کاهش سطح هپسیدین) را داشته باشد.

پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان و درمان های جدید سلول های بنیادی درک مکانیسم‌های تنظیم‌کننده آهن ژنتیکی ممکن است به پزشکان جهت درمان دیگری برای رسیدگی به اضافه بار آهن اجازه دهد.

ترمیم ژن‌های تنظیم‌کننده آهن عملکردی در بیماران مبتلا به اختلالات ارثی آهن ممکن است درمان مناسبی باشد. پیوند مغز استخوان قبلاً ثابت کرده است که یک روش مؤثر برای درمان بیماران جوان مبتلا به بتا تالاسمی است.

در یک نظرسنجی از ۱۱۵ بیمار عمل پیوند بین سال‌های ۱۹۸۳ و ۲۰۰۶، ۸۹ درصد تا میانگین ۱۵ سال پیگیری، زنده ماندند که ۹۶ درصد  از آن بازماندگان دیگر نیازی به تزریق خون نداشتند .

سلول های بنیادی از مغز استخوان نیز ممکن است برای بازسازی تنظیم آهن در سایر نقاط بدن استفاده شوند.

هنگامی که موش‌های هموکروماتوز نوع I (حاوی ۲ نسخه جهش یافته از ژن HFE) با مغز استخوان موش‌های اهداکننده سالم پیوند داده شدند، سلول‌های بنیادی اهداکننده در کبد (۱۱ درصد از کل سلول‌های کبدی) و روده پس از ۶ ماه شناسایی شدند.

در هر دو مورد، سلول‌های بنیادی به انواع سلول‌های مناسب برای آن اندام‌ها (هپاتوسیت‌های کبد و میوفیبروبلاست‌های روده) تبدیل  شده بودند، تا حدی بیان ژن‌های تنظیم‌کننده آهن (از جمله HFE) را بازسازی کردند و محتوای آهن در این بافت‌ها را در مقایسه با شاهد کاهش دادند.

ملاحظات رژیم غذایی و سبک زندگی

• مطالعات جمعیتی نشان می دهد که محدود کردن دریافت آهن در رژیم غذایی ممکن است بار آهن سرم را کاهش دهد. در یک مطالعه روی مردان و زنان با شیوع بالای جهش HFE (تقریباً ۴۰٪ از گروه آزمایش حداقل یک جهش در ژن HFE خود داشتند)، فراوانی مصرف گوشت قرمز و الکل با سطوح بالاتر فریتین سرم، و میوه های غیر مرکبات با سطوح فریتین سرم پایین در مردان مرتبط بود.
•  به طور مشابه، یک مطالعه روی زنان، ارتباط متوسطی را بین مصرف الکل، گوشت قرمز و آهن هِم و همچنین فریتین سرم مشاهده کرد. علاوه بر آهن هِم موجود در گوشت ها، آهن غیرهم را می توان در غذاهای گیاهی (مانند سبزیجات برگ دار، حبوبات و نان ها و غلات غنی شده) یافت.
• سهم آهن غیر هِم در اضافه بار آهن نامشخص است. هیچ یک از مطالعات بالا افزایش قابل توجهی در سطح فریتین سرم مرتبط با مصرف آهن غیرهم را گزارش نکردند.
• اثرات طولانی مدت رژیم های غذایی کم آهن بر پیشرفت بیماری ناشناخته است. و مطالعات بالینی محدودیت آهن در رژیم غذایی وجود ندارد.
• غذاهای سرشار از آسکوربیک (ویتامین C) و اسید سیتریک (به عنوان مثال، مرکبات) ممکن است جذب آهن غیر هم را افزایش دهند.
• از مصرف مکمل ویتامین C بیش از ۵۰۰ میلی گرم در روز در بیماران مبتلا به اضافه بار آهن باید اجتناب شود  و به ویژه در وعده های غذایی از مصرف آن اجتناب شود.

مواد مغذی

چندین ترکیب غذایی برای توانایی آنها در درمان اضافه بار آهن مورد بررسی قرار گرفته است. آنها با کاهش یا مهار جذب آهن از روده کار می کنند یا آهن اضافی را در خون و بافت ها متصل می کنند تا به خارج کردن آن از بدن کمک کنند.

علاوه بر این، سهم قابل توجه آسیب رادیکال های آزاد در پیشرفت بیماری های مرتبط با اضافه بار آهن نقشی را در افزایش مصرف آنتی اکسیدان نشان می دهد.

پلی فنول ها

پلی فنول‌هایی مانند اسید کلروژنیک ، کوئرستین، روتین، کریزین ، پونیکالاژین‌ها (از انار) ، و پروآنتوسیانیدین‌ها (از زغال‌اخته) به آهن متصل می شوند.

در یک مطالعه اتصال آزمایشگاهی بر روی ۲۶ فلاونوئید (نوعی پلی فنل) جدا شده از منابع مختلف (از جمله کاتچین چای، هسپریدین، نارینژنین و دیوسمین)، چندین مورد تقریباً به اندازه دفروکسامین در شلاته کردن آهن موثر بودند.

در یک مدل موش با اضافه بار آهن (بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم آهن به ازای هر گرم وزن کبد)، هر دو کوئرستین و بایکالین (تغذیه شده به عنوان ۱٪ آب، که تقریباً معادل ۱۵ گرم برای یک انسان ۷۰ کیلوگرمی است) پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از آهن را کاهش دادند. و اکسیداسیون پروتئین در کبد، کاهش ذخایر آهن کبد و همچنین فریتین سرم، و افزایش دفع آهن از طریق مدفوع. مطالعات بالینی برای تایید اثر پلی فنل در انسان ضروری است.

پکتین

پکتین یک فیبر غیرقابل هضم است که محکم به آهن غیر هِم می‌چسبد و در نتیجه در جذب آن اختلال ایجاد می‌کند. در یک مطالعه کوچک روی ۱۳ بیمار مبتلا به هموکروماتوز ایدیوپاتیک ، جذب آهن به دنبال دوز بارگیری ۹ گرم در متر مربع پکتین (حدود ۱۵ گرم برای بزرگسالان متوسط) تقریباً به نصف کاهش یافت. فیبر سلولزی هیچ تأثیری بر اتصال آهن نداشت.

خار مریم

خار مریم و ترکیب فلاونوئیدی آن (به عنوان مثال، سیلیمارین) دارای کیلاسیون آهن و خواص رفع رادیکال هیدروکسیل هستند .

در بیماران هموکروماتوز HFE، مقدار ۱۴۰ میلی گرم سیلیبین (جزء اصلی سیلیمارین) مصرف شده همراه با یک وعده غذایی آزمایشی حاوی حدود ۱۴ میلی گرم آهن غیر هم، جذب آهن را تا بیش از ۴۰ درصد کاهش داد.

هنگامی که با فسفاتیدیل کولین سویا ترکیب شد، درمان سیلیبین به مدت ۱۲ هفته، کاهش متوسط (۱۳٪) در فریتین سرم (نشان دهنده کاهش ذخایر کل آهن بدن) در بیماران مبتلا به هپاتیت C مزمن را نشان داد.

هنگامی که سیلیمارین با شلات آهن تزریقی دسفروکسامین ترکیب شد، منجر به کاهش موثرتر فریتین سرم نسبت به دسفروکسامین به تنهایی در بیماران مبتلا به بتا تالاسمی شد.

کورکومین

کورکومینوئیدها که از ادویه زردچوبه به دست می آیند، آنتی اکسیدان ها و شل کننده های آهن هستند. در مدل‌های تجربی، نشان داده شده است که آنها آسیب اکسیداتیو کاتالیز شده به DNA را کاهش می‌دهند.

همچنین کورکومین آسیب کبدی مرتبط با پراکسیداسیون لیپیدی مرتبط با آهن ، و آسیب رادیکال آزاد ناشی از آهن موجود در پلاک‌های آمیلوئید که مشخصه آلزایمر است را نیز کاهش می دهد.

در موش‌های بتا تالاسمی، آهن متصل به کورکومین در خون رسوبات آهن قلبی را در موش‌هایی که از رژیم غذایی پر آهن تغذیه می‌کردند کاهش داد ، و پراکسیداسیون لیپیدی مرتبط با آهن را در صورت ترکیب با دفریپرون کاهش داد.

اثرات کیلاسیون آهن کورکومین در کبد به دریافت کل آهن بستگی دارد. در غلظت‌های کم آهن در رژیم غذایی، کورکومین کاهش قابل‌توجهی در اشباع ترانسفرین و آهن پلاسما در موش‌هایی که کورکومین به‌عنوان ۲ درصد از رژیم غذایی خود دریافت کردند، نشان داد.

با این حال، موش‌هایی که از رژیم‌های غذایی سرشار از آهن استفاده می‌کردند، کاهش قابل‌توجهی در فریتین کبد (نشان دهنده کاهش ظرفیت ذخیره‌سازی آهن) مشاهده کردند، اما هیچ تغییری در کل آهن پلاسما یا اشباع ترانسفرین در زمانی که کورکومین به‌عنوان ۲ درصد از رژیم غذایی‌شان داده شد، مشاهده نشد.

چای سبز

کاتچین‌های چای سبز آنتی‌اکسیدان‌های قوی‌ای هستند که فعالیت کلات‌کننده‌ی آهن را شبیه به دسفروکسامین تزریقی در مطالعات لوله‌های آزمایش نشان می‌دهند.

افزودن عصاره چای سبز با محتوای بالای اپی گالوکاتچین گالات (EGCG) به نمونه های خون بیماران بتا تالاسمی به سرعت آهن متصل به ترانسفرین را شلاته کرد و نشانگرهای پراکسیداسیون لیپیدی را به طور متوسط کاهش داد .

توانایی کاتچین های چای سبز برای عبور از سد خونی مغزی، آنها را به عنوان عوامل احتمالی برای کیلاسیون رسوبات غیرطبیعی آهن که مشخصه چندین اختلال عصبی است، دخیل می کند.

مطالعاتی که به بررسی اثر(های) مصرف چای سبز بر وضعیت آهن در انسان می پردازند متناقض هستند. چندین مطالعه هیچ ارتباطی بین مصرف چای و جذب آهن، فریتین سرم یا سطح هموگلوبین در افراد با دریافت کافی آهن نشان نداده است .

با این حال، دو مطالعه کاهش فریتین و جذب آهن سرم را با مصرف بالای چای سبز و عصاره چای سبز نشان دادند.

آلفا لیپوئیک اسید

آلفا لیپوئیک اسید یک آنتی اکسیدان و هم فاکتور آنزیمی مهم است. در کشت سلولی، اسید آلفا لیپوئیک (در شکل کاهش یافته آن، دی هیدرولیپوئیک اسید) از نورون ها در برابر آسیب اکسیداتیو کاتالیز شده توسط آهن یا بتا آمیلوئید آلزایمر محافظت می کند.

در یک کارآزمایی بالینی، اسید آر آلفا لیپوئیک (R-LA) به موش‌های مسن‌تر با تجمع آهن مرتبط با سن در قشر مغز تغذیه شد. پس از ۲ هفته مصرف مکمل R-LA، سطح آهن به موش‌های جوان‌تر کاهش یافت.

کارنیتین

کارنیتین به انتقال اسیدهای چرب به داخل میتوکندری برای تبدیل به انرژی کمک می کند. استرهای کارنیتین (استیل-ال-کارنیتین و پروپیونیل-ال-کارنیتین) مشتقاتی هستند که ممکن است فعالیت های آنتی اکسیدانی بیشتری داشته باشند که مزایای بیشتری نسبت به کارنیتین به تنهایی دارند.

هنگامی که استیل-ال-کارنیتین با آلفا لیپوئیک اسید ترکیب شد، تولید رادیکال های آزاد را در کشت های فیبروبلاست های انسانی مملو از آهن کاهش داد .

در مطالعات ، پروپیونیل-ال-کارنیتین رادیکال های سوپراکسید را مهار می کند و پراکسیداسیون لیپیدی کاتالیز شده توسط پراکسید هیدروژن را کاهش می دهد.

همچنین پیشنهاد می‌شود که پروپیونیل-ال-کارنیتین می‌تواند تولید رادیکال‌های هیدروکسیل تولید شده توسط آهن را کاهش دهد، زیرا فعالیت شلات کننده‌ی آهن دارد.

نکاتی که باید درباره اضافه بار اهن (هموکروماتوز) دانست

• هموکروماتوز یک بیماری ارثی است که باعث می شود بدن بیش از حد آهن تجمع یابد. کمبود آهن و اضافه بار آهن هر دو نسبتا شایع هستند و تفاوت بین این دو تنها چند میلی گرم است.
• آزمایش خون سالانه برای بار آهن می تواند تشخیص زودهنگام اضافه بار آهن را میسر کند که می تواند با رژیم غذایی، تغییر شیوه زندگی و / یا درمان های متعارف بهبود یابد.