آترواسکلرو (سخت شدن خاموش سرخرگ ها): علل، علائم و درمان

آترواسکلروز یک بیماری آهسته و در عین حال پیشرونده است که با سخت شدن و باریک شدن شریان ها به دلیل تجمع پلاک مشخص می شود. پلاک که از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد تشکیل شده است، می تواند قطر شریان را کاهش دهد و در نتیجه جریان خون را محدود کند. این وضعیت خاموش اما بالقوه تهدید کننده زندگی اغلب تا زمانی که منجر به عوارض جدی مانند حملات قلبی، سکته مغزی یا بیماری شریان محیطی شود، شناسایی نشده باقی می ماند. در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان آترواسکلروز و همچنین نحوه مدیریت و پیشگیری از این بیماری می پردازیم.

علل آترواسکلروز

محققان بر این باورند که تصلب شرایین در اثر ترکیبی از عواملی ایجاد می شود که به پوشش داخلی رگ ها آسیب می رساند و منجر به التهاب می شود. برخی از عوامل اصلی که در ایجاد آترواسکلروز نقش دارند عبارتند از:

1. سطوح بالای کلسترول LDL (لیپوپروتئین با چگالی کم) و تری گلیسیرید: مقادیر بیش از حد کلسترول و تری گلیسیرید LDL در خون می تواند بر روی دیواره شریان تجمع یافته و منجر به تشکیل پلاک شود.
2. مصرف دخانیات: سیگار کشیدن یا استفاده از سایر محصولات تنباکو می تواند خطر ابتلا به تصلب شرایین را با آسیب رساندن به دیواره شریان و تحریک التهاب به طور قابل توجهی افزایش دهد.
3. فشار خون بالا: فشار خون بالا مزمن فشار بیشتری بر شریان ها وارد می کند و باعث ضخیم شدن و باریک شدن دیواره ها به مرور زمان می شود.
4. دیابت: سطح بالای قند خون در دیابت می تواند به پوشش رگ های خونی آسیب برساند و خطر تشکیل پلاک را افزایش دهد.
5. سندرم متابولیک: این بیماری که با مجموعه ای از عوامل از جمله فشار خون بالا، سطح قند خون بالا و چاقی مشخص می شود، می تواند خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش دهد.

مراحل آترواسکلروز

پیشرفت آترواسکلروز در چندین مرحله رخ می دهد که هر کدام با تغییرات خاصی در دیواره شریان مشخص می شوند:

1. آسیب اندوتلیال و پاسخ ایمنی: آسیب به پوشش داخلی شریان باعث ایجاد فرآیندهای شیمیایی می شود که گلبول های سفید خون را به محل آسیب جذب می کند. این سلول ها جمع می شوند و منجر به التهاب در داخل شریان می شوند.
2. تشکیل رگه های چربی: این اولین علامت قابل مشاهده آترواسکلروز است. به صورت رگه زرد رنگ یا تکه ای از سلول های کف مرده در محل آسیب اندوتلیال ظاهر می شود. سلول های فوم گلبول های سفید خونی هستند که کلسترول را برای خلاص شدن از شر آن می بلعند. ادامه فعالیت سلول های فوم منجر به آسیب بیشتر به دیواره شریان می شود.
3. رشد پلاک: با پیشرفت رگه های چربی، به تکه بزرگتری از پلاک تبدیل می شود. یک کلاه فیبری که از سلول های ماهیچه صاف تشکیل شده است، روی پلاک تشکیل می شود. در حالی که کلاهک به جلوگیری از شکستن تکه‌های پلاک به جریان خون کمک می‌کند، همچنین می‌تواند در برابر پارگی آسیب‌پذیر باشد.
4. پارگی یا فرسایش پلاک: در این مرحله کلاهک فیبری پوشاننده پلاک باز می شود یا سلول های اندوتلیال فرسوده می شوند و پلاک زیرین را آشکار می کند. این منجر به تشکیل لخته خون می شود که می تواند جریان خون را مسدود کرده و باعث عوارض جدی مانند حمله قلبی یا سکته شود.

عوامل خطر آترواسکلروز

چندین عامل خطر می تواند احتمال ابتلای فرد به تصلب شرایین را افزایش دهد. برخی از این عوامل خطر را می توان از طریق تغییر سبک زندگی یا مدیریت پزشکی اصلاح کرد، در حالی که برخی دیگر ارثی هستند یا به دلیل روند طبیعی پیری رخ می دهند. عوامل خطر عمده عبارتند از:

1. سن: خطر آترواسکلروز با افزایش سن افزایش می‌یابد، به‌ویژه پس از سن ۴۵ سالگی برای افرادی که در هنگام تولد مرد هستند (AMAB) و بعد از سن ۵۵ سالگی برای افرادی که در هنگام تولد مونث هستند (AFAB).
2. سابقه خانوادگی: داشتن یک عضو بیولوژیکی نزدیک خانواده با سابقه بیماری قلبی عروقی زودرس خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می دهد.
3. دیابت : این بیماری مزمن که با سطح قند خون بالا مشخص می شود، می تواند به شریان ها آسیب برساند و خطر تصلب شرایین را افزایش دهد.
4. فشار خون بالا: فشار خون بالا مزمن فشار بیشتری بر شریان ها وارد می کند و به مرور زمان باعث ضخیم شدن و باریک شدن آنها می شود.

• کلسترول بالا (هیپرلیپیدمی): افزایش سطح کلسترول LDL و/یا یک لیپوپروتئین خاص به نام لیپوپروتئین (a) می تواند در ایجاد آترواسکلروز نقش داشته باشد.
• سندرم متابولیک: این بیماری که شامل ترکیبی از فشار خون بالا، سطح قند خون بالا، چاقی و سطوح غیرطبیعی کلسترول است، خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می دهد.
• استعمال دخانیات یا دخانیات: استفاده از محصولات تنباکو، از جمله سیگار و سیگارهای الکترونیکی، می تواند به دیواره رگ ها آسیب برساند و التهاب را افزایش دهد و منجر به تشکیل پلاک شود.
• فقدان فعالیت بدنی: سبک زندگی بی تحرک می تواند در چندین عامل خطر آترواسکلروز مانند چاقی، فشار خون بالا و دیابت نقش داشته باشد.

• خوردن یک رژیم غذایی ناسالم: مصرف غذاهای سرشار از چربی اشباع شده، چربی ترانس، سدیم (نمک) و قند می تواند خطر ابتلا به تصلب شرایین را با کمک به کلسترول بالا، فشار خون بالا و چاقی افزایش دهد.

عوارض آترواسکلروز

آترواسکلروز به دلیل کاهش جریان خون و پتانسیل تشکیل لخته خون می تواند منجر به عوارض مختلفی شود. این عوارض عبارتند از:

1. بیماری عروق کرونر (CAD) و حمله قلبی: CAD، که زمانی رخ می دهد که شریان های خون رسانی به قلب باریک یا مسدود می شوند، می تواند منجر به درد قفسه سینه (آنژین) و در موارد شدید، حمله قلبی شود.
2. بیماری شریان محیطی (PAD): PAD که بر شریان‌های خونرسانی به پاها و پاها تأثیر می‌گذارد، می‌تواند باعث درد پا در حین فعالیت بدنی (لنگش متناوب) شود و در موارد شدید منجر به درد پا در هنگام استراحت، زخم‌ها و قانقاریا شود.
3. بیماری شریان کاروتید: باریک شدن شریان‌های گردن (شریان‌های کاروتید) می‌تواند جریان خون به مغز را محدود کند و منجر به سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا (TIAs) شود – دوره‌های کوتاهی از علائم شبیه سکته مغزی که در عرض چند دقیقه تا چند دقیقه برطرف می‌شوند. ساعت ها.
4. ایسکمی مزانتریک: این وضعیت زمانی رخ می دهد که جریان خون در روده کاهش یافته و باعث درد شکم، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال بعد از غذا می شود.
5. تنگی شریان کلیوی: باریک شدن شریان‌هایی که خون را به کلیه‌ها می‌رسانند می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود که کنترل آن با دارو دشوار است و در موارد شدید آسیب به کلیه‌ها می‌شود.

تشخیص آترواسکلروز

تشخیص زودهنگام آترواسکلروز برای جلوگیری از عوارض و شروع درمان مناسب حیاتی است. ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است از چندین آزمایش برای تشخیص این بیماری استفاده کنند، از جمله:

1. معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی: با گوش دادن به صداهای جریان خون با استفاده از گوشی پزشکی و پرسش در مورد سابقه خانوادگی و عوامل خطر، یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می تواند احتمال ابتلا به تصلب شرایین را ارزیابی کند.
2. آزمایش خون: آزمایش خون قلبی می تواند به تعیین سطح کلسترول و ارزیابی سلامت قلب کمک کند.
3. تست های تصویربرداری: آنژیوگرافی، شاخص مچ پا، اشعه ایکس قفسه سینه، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، اکوکاردیوگرام، الکتروکاردیوگرام (EKG)، تست استرس ورزش، سونوگرافی کاروتید، و سونوگرافی شکم همگی می توانند کمک کنند. شریان ها را تجسم کنید و وجود و شدت آترواسکلروز را شناسایی کنید.

درمان آترواسکلروز

درمان آترواسکلروز بر مدیریت عوامل خطر، پیشگیری از عوارض و بهبود جریان خون در مناطق آسیب دیده متمرکز است. برنامه‌های درمانی می‌تواند شامل تغییرات سبک زندگی، داروها، و روش‌ها یا جراحی‌ها باشد.

1. تغییرات سبک زندگی: ترک سیگار، پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای قلب (مانند رژیم غذایی مدیترانه ای)، درگیر شدن در فعالیت بدنی منظم و حفظ وزن سالم می تواند به کند کردن یا توقف پیشرفت تصلب شرایین و ارتقای سلامت کلی قلب و عروق کمک کند.
2. داروها: نسخه ها ممکن است عوامل خطر یا علائم خاصی را هدف قرار دهند، مانند مواردی که کلسترول یا فشار خون را کاهش می دهند، سطح قند خون را مدیریت می کنند، از لخته شدن خون جلوگیری می کنند یا التهاب را کاهش می دهند.
3. روش ها و جراحی ها: روش های کم تهاجمی مانند آنژیوپلاستی، آترکتومی، اندارترکتومی کاروتید، پیوند عروق کرونر (CABG)، بای پس شریان محیطی، و قرار دادن استنت می تواند به بهبود جریان خون با گشاد کردن عروق یا دور زدن بخش های مسدود شده کمک کند. اقدامات جراحی مانند CABG و بای پس شریان محیطی ممکن است در موارد شدید برای بازگرداندن جریان خون به اندام های حیاتی ضروری باشد.

پیشگیری از آترواسکلروز

اگرچه همیشه نمی توان از تصلب شرایین پیشگیری کرد، اما افراد می توانند اقداماتی را برای کاهش خطر و کند کردن پیشرفت بیماری انجام دهند. برخی از راهبردهای پیشگیری عبارتند از:

1. حفظ یک سبک زندگی سالم : خوردن یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، عدم استعمال دخانیات و محدود کردن مصرف الکل می تواند به جلوگیری از پیشرفت آترواسکلروز کمک کند.
2. معاینات منظم: انجام معاینات معمول پزشکی می تواند به تشخیص زودهنگام آترواسکلروز کمک کند و امکان مداخله و مدیریت به موقع را فراهم می کند.
3. مدیریت شرایط مزمن: کنترل مناسب شرایطی مانند دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا می تواند خطر ابتلا به تصلب شرایین را کاهش دهد.
4. اجتناب از محصولات تنباکو: استعمال دخانیات و سایر اشکال استفاده از تنباکو می تواند خطر ابتلا به تصلب شرایین را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. ترک مصرف دخانیات یکی از مهمترین اقداماتی است که یک فرد می تواند برای کاهش خطر خود انجام دهد.

سوالات متداول

۱: آترواسکلروز چه مراحلی دارد و در هر مرحله چه اتفاقی می افتد؟

آترواسکلروز شامل چندین مرحله است که هر کدام با تغییرات خاصی در دیواره شریان مشخص می شوند. این مراحل عبارتند از:

• آسیب اندوتلیال و پاسخ ایمنی: سلول‌های اندوتلیال آسیب‌دیده باعث ایجاد فرآیندهای شیمیایی می‌شوند که گلبول‌های سفید خون را به محل آسیب جذب می‌کنند و منجر به التهاب در داخل شریان می‌شوند.
• تشکیل رگه های چربی: این اولین علامت قابل مشاهده آترواسکلروز است که به صورت رگه زرد یا تکه ای از سلول های کف مرده در محل آسیب اندوتلیال ظاهر می شود. سلول های فوم گلبول های سفید خونی هستند که کلسترول را برای خلاص شدن از شر آن می بلعند.
• رشد پلاک: با پیشرفت رگه های چربی، به تکه بزرگتری از پلاک تبدیل می شود. یک کلاه فیبری که از سلول های ماهیچه صاف تشکیل شده است، روی پلاک تشکیل می شود.
• پارگی یا فرسایش پلاک: در این مرحله کلاهک فیبری پوشاننده پلاک باز می شود یا فرسوده می شود و پلاک زیرین را آشکار می کند. این منجر به تشکیل لخته خون می شود که می تواند جریان خون را مسدود کرده و عوارضی مانند حمله قلبی یا سکته را ایجاد کند.

۲: عوامل خطر برای ابتلا به تصلب شرایین چیست؟

چندین عامل خطر وجود دارد که می تواند احتمال ابتلا به آترواسکلروز را در افراد افزایش دهد، از جمله:

• سن: این خطر با افزایش سن افزایش می‌یابد، به‌ویژه بعد از ۴۵ سالگی برای افرادی که در بدو تولد مرد هستند و بعد از ۵۵ سالگی برای افرادی که در بدو تولد زن تعیین شده‌اند.
• سابقه خانوادگی: یک عضو بیولوژیکی نزدیک خانواده با سابقه بیماری قلبی عروقی زودرس خطر تصلب شرایین را افزایش می دهد.
• دیابت: این بیماری مزمن به شریان ها آسیب می رساند و خطر تصلب شرایین را افزایش می دهد.
• فشار خون بالا (فشار خون بالا): فشار خون بالا مزمن فشار بیشتری بر شریان ها وارد می کند و باعث ضخیم شدن و باریک شدن آنها در طول زمان می شود.
• کلسترول بالا (هیپرلیپیدمی): افزایش سطح کلسترول LDL و/یا لیپوپروتئین (a) به ایجاد آترواسکلروز کمک می کند.
• سندرم متابولیک: این بیماری که شامل فشار خون بالا، سطح قند خون بالا، چاقی و سطوح غیر طبیعی کلسترول است، خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می دهد.
• استعمال دخانیات یا دخانیات: استفاده از محصولات تنباکو می تواند به دیواره رگ ها آسیب برساند و باعث التهاب شود و منجر به تشکیل پلاک شود.
• فقدان فعالیت بدنی: سبک زندگی بی تحرک در چندین عامل خطر آترواسکلروز مانند چاقی، فشار خون بالا و دیابت نقش دارد.
• خوردن یک رژیم غذایی ناسالم: مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع شده، چربی ترانس، سدیم و قند با افزایش کلسترول، فشار خون بالا و چاقی، خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می دهد.

۳: آترواسکلروز چه عوارضی دارد؟

آترواسکلروز به دلیل کاهش جریان خون و پتانسیل تشکیل لخته خون می تواند منجر به عوارض مختلفی شود. این عوارض عبارتند از:

• بیماری عروق کرونر (CAD) و حمله قلبی: CAD می تواند منجر به درد قفسه سینه (آنژین) و در موارد شدید، حمله قلبی شود.
• بیماری شریان محیطی (PAD): PAD باعث درد پا در حین فعالیت بدنی (لنگش متناوب) و در موارد شدید، درد پا در حالت استراحت، زخم و قانقاریا می شود.
• بیماری شریان کاروتید: باریک شدن شریان های خون رسانی به مغز می تواند منجر به سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا (TIAs) شود.
• ایسکمی مزانتریک: این وضعیت باعث کاهش جریان خون در روده ها می شود که منجر به درد شکم، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال بعد از خوردن غذا می شود.
• تنگی شریان کلیوی: باریک شدن شریان‌هایی که خون را به کلیه‌ها می‌رسانند می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود که کنترل آن با دارو دشوار است و در موارد شدید، آسیب کلیوی ایجاد می‌شود.

۴: آترواسکلروز چگونه تشخیص داده می شود؟

آترواسکلروز را می توان از طریق چندین آزمایش و ارزیابی تشخیص داد. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی: یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی عوامل خطر، سابقه خانوادگی و علائم را برای تعیین احتمال تصلب شرایین ارزیابی می کند .
• آزمایش خون: آزمایش خون قلبی می تواند به اندازه گیری سطح کلسترول و ارزیابی سلامت قلب کمک کند.
• تست‌های تصویربرداری: آنژیوگرافی، شاخص مچ پا-بازویی، اشعه ایکس قفسه سینه، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، اکوکاردیوگرام، الکتروکاردیوگرام (EKG)، تست استرس ورزش، سونوگرافی کاروتید، و سونوگرافی شکم می‌تواند به تجسم کمک کند. شریان ها و تشخیص وجود و شدت آترواسکلروز.

۵: گزینه های مدیریت و درمان آترواسکلروز چیست؟

پاسخ ۵: مدیریت و درمان آترواسکلروز بر رسیدگی به عوامل خطر، پیشگیری از عوارض و بهبود جریان خون در مناطق آسیب دیده تمرکز دارد. برنامه‌های درمانی ممکن است شامل تغییر سبک زندگی، داروها و روش‌ها یا جراحی باشد. برخی از گزینه ها عبارتند از:

• تغییرات سبک زندگی: ترک سیگار، پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای قلب، انجام فعالیت بدنی منظم و حفظ وزن مناسب می تواند به کند کردن یا توقف پیشرفت آترواسکلروز و ارتقای سلامت کلی قلب و عروق کمک کند.
• داروها: نسخه ها ممکن است عوامل خطر یا علائم خاصی را هدف قرار دهند، مانند مواردی که کلسترول یا فشار خون را کاهش می دهند، سطح قند خون را مدیریت می کنند، از لخته شدن خون جلوگیری می کنند یا التهاب را کاهش می دهند.
• روش ها و جراحی ها: روش های کم تهاجمی مانند آنژیوپلاستی، آترکتومی، اندارترکتومی کاروتید، پیوند عروق کرونر (CABG)، بای پس شریان محیطی، و قرار دادن استنت می تواند به بهبود جریان خون با گشاد کردن عروق یا دور زدن بخش های مسدود شده کمک کند. اقدامات جراحی مانند CABG و بای پس شریان محیطی ممکن است در موارد شدید برای بازگرداندن جریان خون به اندام های حیاتی ضروری باشد.