آزوتمی وضعیتی است که کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث تجمع مواد زائد مانند نیتروژن، کراتینین و سایر مواد زائد در جریان خون می شود. این زمانی اتفاق می افتد که سطح اوره و سایر مواد زائد در خون شما از حد طبیعی فراتر رود و منجر به یک وضعیت بالقوه شدید به نام اورمی شود. اصطلاح “آزوتمیا” از دو واژه یونانی “azote” و “haima” به معنی “نیتروژن” و “خون” گرفته شده است. در این مقاله، ما عمیقاً به آزوتمی می پردازیم و علل، علائم، تشخیص، درمان، پیشگیری و پیش آگهی آن را بررسی می کنیم.
علل آزوتمی
آزوتمی سه نوع اصلی دارد که هر کدام علت منحصر به فرد خود را دارند:
- آزوتمی پیش کلیوی: این شایع ترین نوع آزوتمی است و زمانی رخ می دهد که جریان خون کافی به کلیه های شما نرسد. شرایط مختلفی می تواند منجر به کاهش جریان خون شود، از جمله از دست دادن خون، کم آبی، نارسایی قلبی، نارسایی کبد، برخی داروها (مانند ایبوپروفن و آسپرین) و سایر مشکلات سلامتی.
- آزوتمی داخلی: این نوع معمولاً در نتیجه آسیب به خود کلیه ها ایجاد می شود. علل احتمالی عبارتند از عفونت، سپسیس، لخته شدن خون، برخی داروها (از جمله داروهای شیمی درمانی) و سمومی مانند الکل و مواد مخدر. بیماری مزمن کلیه نیز ممکن است منجر به آزوتمی ذاتی شود.
- آزوتمی پس کلیوی: آزوتمی پس کلیوی زمانی اتفاق می‌افتد که انسدادی در دستگاه ادراری ایجاد می‌شود که می‌تواند جریان ادرار از کلیه‌ها به مثانه را مختل کند. علل شایع این انسداد عبارتند از عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)، سنگ کلیه و انواع خاصی از سرطان.
علائم آزوتمی
آزوتمی اغلب در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. با این حال، با تجمع مواد زائد در جریان خون، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:
- کاهش تولید ادرار.
- خستگی یا خستگی مفرط.
- گیجی.
- تهوع و استفراغ.
- تنگی نفس (تنگی نفس).
- درد قفسه سینه.
- تورم، به ویژه در پاها، مچ پاها و پاها (ادم).
- ضربان قلب غیر طبیعی (آریتمی).
- کمبود اشتها.
- تشنج یا کما در موارد شدید.
تشخیص آزوتمی
آزوتمی معمولاً توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی از طریق ترکیبی از بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و تست های آزمایشگاهی تشخیص داده می شود. دو آزمایش خون اولیه برای تشخیص آزوتمی ضروری است:
- آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN): این آزمایش میزان نیتروژن اوره خون را اندازه گیری می کند. اوره یک ماده زائد است که هنگام تجزیه پروتئین توسط کبد ایجاد می شود. افزایش سطح BUN می تواند نشان دهنده آزوتمی باشد.
- تست کراتینین سرم: این آزمایش میزان کراتینین خون را اندازه گیری می کند. کراتینین یک محصول زائد است که از متابولیسم عضلانی ناشی می شود. سطح کراتینین سرم بالاتر از حد نرمال نیز می تواند نشان دهنده آزوتمی باشد.
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی همچنین ممکن است برای بررسی علت آزوتمی، آزمایش ادرار، اندازه گیری برون ده ادرار و آزمایش های تصویربرداری (مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، سونوگرافی، یا اشعه ایکس) انجام دهند. در برخی موارد، بیوپسی کلیه ممکن است برای بررسی دقیق تر بافت کلیه ضروری باشد.
درمان آزوتمی
رویکرد درمانی آزوتمی به نوع، علت و شدت بیماری بستگی دارد. درمان های احتمالی عبارتند از:
- مایعات داخل وریدی (IV): این مایعات می توانند به درمان کم آبی بدن، یکی از علل شایع آزوتمی پیش کلیه کمک کنند.
- داروها: ممکن است از داروهای مختلفی مانند دیورتیک ها برای افزایش برون ده ادرار، داروهای آدرنرژیک برای تقلید از اثرات اپی نفرین، کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب و افزایش دهنده حجم پلاسما برای جایگزینی پلاسمای خون از دست رفته استفاده شود.
- استنت های حالب: این لوله های کوچکی هستند که در حالب ها قرار می گیرند تا به جریان آسان ادرار از کلیه ها به مثانه کمک کنند و اغلب در موارد آزوتمی پس از کلیوی استفاده می شوند.
- دیالیز: این درمان مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می کند، زمانی که کلیه ها دیگر نمی توانند به درستی کار کنند.
پیشگیری از آزوتمی
اگرچه آزوتمی می تواند ناشی از عوامل مختلفی خارج از کنترل فرد باشد، برخی تغییرات سبک زندگی و اقدامات پیشگیرانه می تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد:
- استفاده از دارو: از برخی داروها به مقدار کم و فقط طبق تجویز یک متخصص مراقبت های بهداشتی استفاده کنید، زیرا برخی از داروها می توانند به کلیه ها آسیب برسانند.
- پیشگیری از از دست دادن خون: برای حفظ جریان خون در کلیه ها، زخم ها را به سرعت درمان کنید و برای آسیب های شدید به پزشک مراجعه کنید.
- آبرسانی: برای جلوگیری از کم آبی آب کافی بنوشید. بیشتر بزرگسالان نیاز به مصرف حدود هشت لیوان آب در روز دارند.
- مصرف الکل: الکل را در حد اعتدال بنوشید، زیرا مصرف بیش از حد الکل می تواند به کلیه ها آسیب برساند و به کم آبی بدن کمک کند.
- رژیم غذایی سالم: از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید. برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه، مصرف نمک را محدود کنید.
- ورزش: درگیر فعالیت بدنی منظم باشید، با هدف حداقل ۳۰ دقیقه ورزش پنج تا هفت روز در هفته.
- ترک سیگار: سیگار را ترک کنید، زیرا می تواند به رگ های خونی آسیب برساند و جریان خون به کلیه ها را کاهش دهد.
چشم انداز و پیش آگهی
تشخیص و درمان به موقع برای چشم انداز مطلوب افراد مبتلا به آزوتمی بسیار مهم است. بسیاری از افراد با مراقبت های مناسب می توانند وضعیت خود را به طور موثر مدیریت کنند و از عوارض شدید جلوگیری کنند. با این حال، بدون درمان، آزوتمی می تواند منجر به مشکلات سلامتی شدیدتر، از جمله بیماری مزمن کلیوی و حتی مرگ شود. قرارهای منظم پیگیری با یک متخصص مراقبت های بهداشتی و پیروی از برنامه درمانی تجویز شده می تواند به به حداقل رساندن خطرات مرتبط با آزوتمی و بهبود پیش آگهی کلی کمک کند.
سوالات متداول
۱. آزوتمی چیست؟
آزوتمی وضعیتی است که در آن سطوح مواد زائد در خون شما مانند نیتروژن و کراتینین بیش از حد بالا می‌رود. زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها نتوانند این مواد زائد را از خون به طور موثر فیلتر کنند، که ممکن است به دلیل کاهش جریان خون، آسیب کلیه یا انسداد مجرای ادرار باشد.
۲. ازوتمی چقدر شایع است؟
آزوتمی تقریباً ۱۶ درصد از موارد بستری در بیمارستان را تشکیل می دهد.
۳. علائم آزوتمی چیست؟
آزوتمی اغلب علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند تا زمانی که به مرحله بعدی برسد. علائم احتمالی شامل کاهش تولید ادرار، خستگی، گیجی، تهوع و استفراغ، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تورم (به ویژه در پاها، مچ پا و پا)، ضربان قلب غیرطبیعی، بی اشتهایی، و تشنج یا کما در موارد شدید است.
۴. آزوتمی چگونه درمان می شود؟
درمان آزوتمی به نوع، علت و شدت بیماری بستگی دارد. ممکن است شامل مایعات IV، داروها، استنت های حالب یا دیالیز باشد. تغییرات سبک زندگی و اقدامات پیشگیرانه نیز می تواند به کاهش خطر ابتلا به آزوتمی کمک کند.
۵. آیا ازوتمی قابل پیشگیری است؟
در حالی که برخی از اشکال آزوتمی ممکن است خارج از کنترل فرد باشد، اتخاذ یک سبک زندگی سالم (مانند مدیریت مصرف دارو، جلوگیری از از دست دادن خون، هیدراته ماندن، محدود کردن مصرف الکل، خوردن یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، و ترک سیگار) می تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری معاینات منظم با یک متخصص مراقبت های بهداشتی نیز می تواند به تشخیص زودهنگام و درمان کمک کند.
