عوارض قند خون بالا (هایپرگلیسمی) چیست؟

قند خون بالا (هایپرگلیسمی)، که معمولا به عنوان قند خون بالا شناخته می شود، یک مشکل شایع در میان افراد مبتلا به دیابت است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که سطح گلوکز یا قند خون در جریان خون از حد طبیعی فراتر رود. آستانه دقیق قند خون بالا (هایپرگلیسمی) متفاوت است، اما به طور کلی به عنوان داشتن سطح قند خون ناشتا بالای ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر یا سطح پس از غذا (بعد از غذا) بالای ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر تعریف می شود. در حالی که بیشتر در افراد دیابتی دیده می شود، افراد غیر دیابتی نیز می توانند تحت شرایط خاصی سطح قند خون را افزایش دهند. سطح قند خون بالا می تواند منجر به عواقب سلامتی کوتاه مدت و بلند مدت شود. در این مقاله به مفاهیم قند خون بالا (هایپرگلیسمی)، عوارض آن، راهکارهای پیشگیری و درمان های موجود می پردازیم.

عوارض کوتاه مدت قند خون بالا (هایپرگلیسمی)

قند خون بالا (هایپرگلیسمی) بسته به شدت آن علائم مختلفی را ایجاد می کند. موارد خفیف ممکن است باعث خستگی، تکرر ادرار و افزایش تشنگی شود. با ادامه افزایش سطح قند خون، علائم شدیدتری از جمله تاری دید، گیجی، و در موارد شدید، کما و حتی مرگ ظاهر می‌شوند. دو عارضه مهم مرتبط با قند خون بالا (هایپرگلیسمی) درمان نشده عبارتند از کتواسیدوز دیابتی (DKA) و حالت هیپرگلیسمی هیپراسمولار (HHS). هر دو شرایط نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند.

کتواسیدوز دیابتی (DKA)

انسولین تولید شده توسط لوزالمعده، ورود گلوکز به سلول ها را برای مصرف انرژی تسهیل می کند. در دیابت، تولید ناکافی انسولین یا مقاومت این فرآیند را مختل می کند و منجر به افزایش سطح قند خون می شود. زمانی که انسولین کافی نباشد، بدن برای تامین انرژی به تجزیه چربی روی می‌آورد و در نتیجه کتون‌ها تولید می‌شود، اسیدهای آلی که خون را اسیدی‌تر می‌کنند. کتواسیدوز دیابتی عمدتاً بر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ تأثیر می گذارد و به تدریج ایجاد می شود. با این حال، در صورت عدم درمان، علائم شدید می توانند به طور ناگهانی ظاهر شوند. علائم DKA عبارتند از:

• تشنگی شدید
• تکرر ادرار
• خستگی مفرط
• درد شکم
• تهوع و استفراغ
• نفسی که بوی میوه می دهد
• تنفس سریع و عمیق
• پوست برافروخته یا خشک
• گیجی

وضعیت هیپرگلیسمی هیپراسمولار (HHS)

HHS شباهت هایی با DKA دارد اما فاقد تولید کتون است. این ناشی از هیپرگلیسمی طولانی مدت و کم آبی بدن است که غلظت خون را بالاتر از حد معمول می کند. این وضعیت معمولاً در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ رخ می دهد و در طول روزها یا هفته ها به جای ساعت ها پیشرفت می کند. علائم HHS عبارتند از:

• تشنگی شدید
• تکرر ادرار
• ضعف یا بی حالی
• احساس ناخوشی عمومی (ناراحتی)
• خشکی دهان و پوست
• ضربان قلب سریع
• افت فشار خون ارتواستاتیک
• تاری دید
• گیجی
• تشنج

هر دو DKA و HHS اورژانس های پزشکی هستند که نیاز به مداخله پزشکی فوری برای جلوگیری از کما و مرگ دارند.

عوارض طولانی مدت قند خون بالا (هایپرگلیسمی)

قند خون بالا (هایپرگلیسمی) مزمن، به ویژه در دیابتی که مدیریت ضعیفی دارد، خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی را افزایش می دهد. با گذشت زمان، قند خون بالا می تواند به چندین سیستم اندام و بافت در سراسر بدن آسیب برساند، مانند:

1. بیماری های قلبی عروقی: افزایش سطح قند خون به ایجاد بیماری های قلبی عروقی کمک می کند و احتمال حملات قلبی و سکته را افزایش می دهد.
2. نوروپاتی محیطی: آسیب به اعصاب به ویژه در دست ها و پاها باعث بی حسی، گزگز، درد و ضعف عضلانی می شود.
3. بیماری مزمن کلیه: قند خون بالا (هایپرگلیسمی) طولانی مدت به کلیه ها آسیب می رساند و به طور بالقوه منجر به نارسایی کلیه می شود.
4. مشکلات چشمی: دیابت می تواند باعث رتینوپاتی، آب مروارید و گلوکوم شود که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.
5. مشکلات پا: گردش خون ضعیف و آسیب عصبی باعث افزایش حساسیت به زخم، عفونت و مشکلات حرکتی در پاها و پاها می شود.
6. اختلالات استخوان و مفاصل: پوکی استخوان و استئوآرتریت در افراد مبتلا به قند خون بالا (هایپرگلیسمی) مزمن شایع تر است.
7. پوسیدگی لثه و دندان: قند بیش از حد در بزاق باعث رشد باکتری ها شده و باعث بیماری لثه و پوسیدگی دندان می شود.
8. سیستم ایمنی ضعیف: قند خون بالا (هایپرگلیسمی) مداوم سیستم ایمنی را ضعیف می کند و خطر عفونت را افزایش می دهد.
9. زوال عقل: برخی تحقیقات نشان می دهد که بین قند خون بالا (هایپرگلیسمی) خفیف و افزایش خطر زوال شناختی ارتباط وجود دارد.

راهبردهای پیشگیری برای مدیریت سطح قند خون

مدیریت موثر سطح قند خون برای کاهش خطرات مرتبط با هیپرگلیسمی بسیار مهم است. در اینجا چند گام عملی برای حفظ سطح قند خون سالم آورده شده است:

1. از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید: یک رژیم غذایی کامل و غنی از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی و چربی های سالم و در عین حال محدود کردن چربی های اشباع شده و ترانس، قندهای اضافه شده، شیرینی ها و غذاهای فرآوری شده.
2. فعالیت بدنی منظم: برای بهبود حساسیت به انسولین و افزایش مصرف گلوکز، ورزش منظم را انجام دهید.
3. مدیریت استرس: تکنیک هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا سرگرمی ها به کاهش استرس کمک می کند، که می تواند بر کنترل قند خون تأثیر بگذارد.
4. مدیریت وزن: چاقی و اضافه وزن مقاومت به انسولین را تشدید می کند، بنابراین حفظ وزن سالم برای مدیریت دیابت ضروری است.
5. پایبندی به دارو: داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید.
6. نظارت مکرر: به طور مرتب سطح قند خون را بررسی کنید تا روندها را شناسایی کرده و برنامه های درمانی را بر اساس آن تنظیم کنید.
7. معاینات پزشکی: برای ارزیابی سلامت کلی و اثربخشی مدیریت دیابت، ویزیت های روتین پزشک را برنامه ریزی کنید.

اگر با وجود این اقدامات مرتباً قند خون بالا را تجربه می کنید، با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه درمانی خود را اصلاح کند. به یاد داشته باشید، پاسخ‌های فردی به درمان‌ها متفاوت است و حتی مدیریت بهینه، محافظت کامل در برابر عوارض طولانی‌مدت را تضمین نمی‌کند.

آیا افراد غیر دیابتی می توانند قند خون بالا (هایپرگلیسمی) را تجربه کنند؟

بله، افراد غیر دیابتی همچنین می توانند به دلیل بیماری های پانکراس، اختلالات هورمونی مانند سندرم کوشینگ، برخی داروها یا موقعیت های استرس زا مانند جراحی، ضربه یا بیماری، سطح قند خون خود را افزایش دهند.

آیا امکان پیشگیری از عوارض با وجود درمان وجود دارد؟

در حالی که درمان قند خون بالا (هایپرگلیسمی) خطر عوارض را کاهش می دهد، اما به طور کامل قابل اجتناب نیستند. با این حال، با مدیریت موثر، ریسک به طور قابل توجهی کاهش می یابد.

سه علامت اصلی قند خون بالا (هایپرگلیسمی)

سه علامت اصلی هیپرگلیسمی اغلب به عنوان “۳ P” شناخته می شوند: پلی دیپسی (تشنگی شدید)، پلی اوری (تکرر ادرار) و پلی فاژی (افزایش گرسنگی). شناخت و رسیدگی به موقع این علائم می تواند به پیشگیری از عوارض شدید کمک کند.

تعریف بحران قند خون بالا (هایپرگلیسمی)

یک بحران هیپرگلیسمی شامل DKA و HHS می شود، دو وضعیت تهدید کننده زندگی ناشی از هیپرگلیسمی درمان نشده. در صورت مشاهده علائمی که حاکی از سطح بالای قند خون هستند، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید تا از عواقب جبران ناپذیر جلوگیری کنید.

کلام پایانی

در نتیجه، هیپرگلیسمی می تواند منجر به عوارض حاد و مزمن شود که از ناراحتی تا سناریوهای تهدید کننده زندگی را شامل می شود. اعمال تغییرات در سبک زندگی، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، درگیر شدن در فعالیت بدنی و رعایت برنامه دارویی می تواند به مدیریت سطح قند خون و به حداقل رساندن خطرات کمک کند. اگر متوجه افزایش مداوم قند خون شدید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید تا برنامه درمانی خود را اصلاح کرده و احتمال عوارض را کاهش دهید. تشخیص زودهنگام و مداخله کلیدی برای کاهش اثرات منفی هیپرگلیسمی است.